Hoạt chất Phospholipids: Công dụng, liều dùng, cách dùng và lưu ý.

Mô tả 

Tìm hiểu chung

Phospholipids là gì?

Phospholipids là một nhóm chất béo thiết yếu, có mặt tự nhiên trong mọi tế bào sống. Chúng bao gồm một phân tử glycerol liên kết với hai acid béo (đuôi kỵ nước) và một nhóm phosphate (đầu ưa nước), tạo nên cấu trúc lưỡng tính. Chính cấu trúc này giúp Phospholipids dễ dàng hình thành nên lớp màng kép, thành phần nền tảng của màng tế bào, giúp kiểm soát sự trao đổi chất và bảo vệ cấu trúc bên trong tế bào.

Điểm nổi bật của phospholipids là khả năng hòa tan cả trong nước và dầu, nên chúng được ứng dụng rộng rãi trong ngành dược, thực phẩm và mỹ phẩm. Trong lĩnh vực y học, phospholipids thường được dùng để sản xuất liposome, giúp bao bọc và vận chuyển dược chất hiệu quả đến tế bào đích, từ đó nâng cao sinh khả dụng và giảm tác dụng phụ của thuốc. Chúng cũng góp phần cải thiện chức năng gan, tăng cường hấp thu vitamin tan trong dầu và hỗ trợ sức khỏe thần kinh.

Trong thực phẩm, phospholipids (đặc biệt là lecithin từ đậu nành hoặc lòng đỏ trứng) được sử dụng làm chất nhũ hóa tự nhiên, giúp ổn định kết cấu sản phẩm như sôcôla, bơ thực vật hay kem.

Phospholipids là các hợp chất an toàn, không gây nghiện hay độc tính ở liều dùng thông thường. Tuy nhiên, một số sản phẩm chứa phospholipids chiết xuất từ đậu nành có thể không phù hợp với người dị ứng đậu nành. Khi dùng dưới dạng bổ sung, người dùng nên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế để đảm bảo phù hợp với nhu cầu và tình trạng sức khỏe cá nhân.

Xem thêm các sản phẩm chứa hoạt chất Phospholipid TẠI ĐÂY

Điều chế sản xuất Phospholipids

Để sản xuất phospholipids trên quy mô công nghiệp, người ta thường sử dụng nguồn nguyên liệu tự nhiên như dầu đậu nành hoặc lòng đỏ trứng.

Khi sử dụng dầu đậu nành, quá trình bắt đầu bằng việc ép hoặc chiết xuất dầu thô từ hạt. Dầu này sau đó được đưa vào công đoạn “degumming” tức là thêm nước hoặc acid nhẹ để hydrat hóa các phospholipids có trong dầu, khiến chúng kết tụ lại. Nhờ ly tâm, phần lecithin giàu phospholipids được tách ra. Tuy nhiên, lecithin thô vẫn chứa nhiều tạp chất, do đó tiếp tục được tinh chế bằng dung môi như ethanol hoặc isopropanol để phân tách thành phần chính, đặc biệt là phosphatidylcholine. Sau đó, dung môi được loại bỏ bằng bay hơi, thu được phospholipids có độ tinh khiết cao, phù hợp cho mục đích dược phẩm hoặc bổ sung dinh dưỡng.

Ngoài ra, lòng đỏ trứng cũng là nguồn giàu phospholipids, đặc biệt là phosphatidylcholine tự nhiên. Trong phương pháp chiết xuất từ trứng, lòng đỏ được sấy khô và xử lý bằng dung môi như ethanol để hòa tan lipid. Hỗn hợp sau đó được làm lạnh và thêm acetone để kết tủa phospholipids, đồng thời loại bỏ cholesterol và triglyceride không mong muốn. Sản phẩm cuối cùng được lọc, sấy khô và kiểm định chất lượng trước khi đưa vào sử dụng.

Điều chế sản xuất Phospholipid từ nguồn nguyên liệu dầu đậu nành

Cơ chế hoạt động

Ngoài chức năng cấu trúc, phospholipids còn tham gia vào nhiều quá trình sinh học quan trọng.

Trong gan, phospholipids đặc biệt là phosphatidylcholine, có vai trò bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương. Chúng giúp duy trì tính toàn vẹn của màng tế bào gan. Ngoài ra, phospholipids còn tham gia vào việc điều chỉnh quá trình chuyển hóa lipid và giảm tích tụ mỡ trong gan, từ đó hỗ trợ điều trị các bệnh lý gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD).

Công dụng

Duy trì cấu trúc và chức năng của màng tế bào​

Phospholipids là thành phần quan trọng trong cơ thể, đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì cấu trúc và chức năng của màng tế bào. Chúng tạo nên lớp màng kép, bảo vệ tế bào và kiểm soát quá trình trao đổi chất giữa nội và ngoại bào. ​

Ngoài việc bảo vệ tế bào, phospholipids còn hỗ trợ chức năng của các bào quan như ty thể và lưới nội chất, giúp tối ưu hóa quá trình sản xuất năng lượng và trao đổi chất nội bào.

Hỗ trợ tăng cường chức năng gan

Trong lĩnh vực chăm sóc gan, phospholipids đặc biệt là phosphatidylcholine, được sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh lý gan như viêm gan cấp và mạn tính, gan nhiễm mỡ và tổn thương gan do nhiễm độc. Chúng giúp bảo vệ và tái tạo tế bào gan, cải thiện chức năng gan và giảm triệu chứng liên quan.

Liều lượng và cách dùng

Liều dùng

Người lớn và trẻ em từ 12 tuổi trở lên: Liều khuyến cáo thông thường là 600 mg, uống 2 đến 3 lần mỗi ngày, tương đương tổng liều 1.200 mg đến 1.800 mg mỗi ngày.

Trẻ em dưới 12 tuổi: Chưa có đủ nghiên cứu về tính an toàn và hiệu quả, do đó không nên sử dụng phospholipids cho đối tượng này.

Lưu ý: Liều dùng trên chỉ mang tính chất tham khảo. Liều dùng cụ thể tùy thuộc vào loại thuốc, thể trạng bệnh nhân và mức độ diễn tiến của bệnh. Để có liều dùng phù hợp, bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên viên y tế.

Cách dùng

Phospholipids thường được sử dụng qua đường uống. Để đạt hiệu quả tối ưu, nên uống thuốc cùng bữa ăn và kèm theo một lượng nước đầy đủ, khoảng một cốc nước (200ml). Viên nang nên được nuốt nguyên, không nên nhai hoặc nghiền nát trước khi uống.

Chỉnh định

Chống chỉ định

Mặc dù Phospholipids được coi là an toàn cho phần lớn người dùng, có một số trường hợp bạn không nên sử dụng hoặc cần thận trọng đặc biệt:

• Quá mẫn: Chống chỉ định nếu bạn có tiền sử dị ứng với Phospholipids hoặc bất kỳ thành phần nào khác có trong sản phẩm bổ sung. Ngoài ra, nếu sản phẩm Phospholipids được chiết xuất từ nguồn gốc cụ thể như đậu nành hoặc trứng, bạn cũng không nên dùng nếu có tiền sử dị ứng với các thực phẩm này.
• Một số tình trạng bệnh lý đặc biệt:
  • Rối loạn đông máu nặng: Mặc dù hiếm, nếu có bằng chứng rõ ràng về việc Phospholipids có thể ảnh hưởng đến quá trình đông máu trong tình trạng bệnh lý của bạn, bác sĩ có thể khuyến cáo tránh dùng hoặc theo dõi chặt chẽ.
  • Các bệnh lý khác: Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn có bất kỳ bệnh lý nền nghiêm trọng nào trước khi bắt đầu bổ sung.
• Phụ nữ có thai và cho con bú: Mặc dù Phospholipids là tự nhiên và thiết yếu, việc bổ sung liều cao trong thai kỳ và khi đang cho con bú cần được tư vấn kỹ lưỡng bởi bác sĩ. Lợi ích và nguy cơ cần được đánh giá cẩn thận, do dữ liệu nghiên cứu về việc bổ sung liều cao ở đối tượng này còn hạn chế.

Ứng dụng

Trong y học

Phospholipids được ứng dụng rộng rãi trong công nghệ bào chế dược phẩm. Nhờ tính chất nhũ hóa và khả năng tạo thành các cấu trúc như liposome, chúng được sử dụng để cải thiện độ hòa tan và tăng cường khả năng hấp thu của các hoạt chất khó tan trong nước. Ví dụ, liposome làm từ phospholipids giúp vận chuyển thuốc đến đích một cách hiệu quả, giảm độc tính và tăng cường hiệu quả điều trị. Ngoài ra, phospholipids còn được dùng để giảm tác dụng phụ trên đường tiêu hóa của một số thuốc, như việc kết hợp với thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) để bảo vệ niêm mạc dạ dày.

Trong lĩnh vực mỹ phẩm

Phospholipids được sử dụng để tạo nhũ tương, giúp kết hợp các thành phần dầu và nước trong các sản phẩm chăm sóc da như kem dưỡng và lotion. Chúng không chỉ cải thiện kết cấu sản phẩm mà còn tăng cường khả năng thẩm thấu của các hoạt chất vào da, nâng cao hiệu quả chăm sóc và điều trị.

Tác dụng phụ

Phospholipids là những phân tử tự nhiên có trong mọi tế bào, do đó, chúng thường rất an toàn và được dung nạp tốt bởi cơ thể. Các tác dụng phụ là rất hiếm và thường nhẹ.

Thường gặp

• Rối loạn tiêu hóa nhẹ: Ở liều rất cao, một số ít người có thể gặp phải các triệu chứng như buồn nôn, đầy hơi hoặc tiêu chảy nhẹ. Điều này thường do cơ thể chưa quen với lượng lớn Phospholipids hoặc do quá trình tiêu hóa chưa thích nghi kịp.

Hiếm gặp

• Phản ứng dị ứng: Cực kỳ hiếm khi xảy ra. Tuy nhiên, nếu bạn có tiền sử dị ứng với nguồn gốc chiết xuất Phospholipids (ví dụ: dị ứng đậu nành nếu sản phẩm từ đậu nành, dị ứng trứng), bạn có thể có phản ứng dị ứng như phát ban, ngứa.

Lưu ý

Lưu ý chung khi dùng thuốc

• Phospholipids có thể tương tác với một số loại thuốc, ảnh hưởng đến sự hấp thu và phân bố của chúng trong cơ thể. Ví dụ, phospholipids có thể ảnh hưởng đến hoạt động của thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), làm tăng nguy cơ tổn thương đường tiêu hóa.
• Phospholipids thường được chiết xuất từ đậu nành hoặc trứng. Do đó, những người dị ứng với các thành phần này cần thận trọng. Ngoài ra, nên lựa chọn sản phẩm từ các nhà sản xuất uy tín để đảm bảo chất lượng và độ an toàn.
• Trước khi bắt đầu sử dụng phospholipid, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để đảm bảo phù hợp với tình trạng sức khỏe cá nhân và tránh các tác dụng không mong muốn. 

Lưu ý khi lái xe và vận hành máy móc

Phospholipids thường không gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương và không làm giảm khả năng tập trung hay phản ứng. Do đó, bạn thường có thể yên tâm lái xe hoặc vận hành máy móc khi đang sử dụng Phospholipids ở liều lượng khuyến cáo.

Tương tác thuốc

Phospholipids là thành phần tự nhiên và thiết yếu của cơ thể, do đó, chúng thường được coi là an toàn và ít gây ra các tương tác thuốc đáng kể. Tuy nhiên, vẫn có một vài lưu ý tiềm năng bạn cần biết:

• Thuốc chống đông máu: Một số nghiên cứu trên lý thuyết hoặc in vitro đã gợi ý rằng Phosphatidylserine (một loại Phospholipids chuyên biệt cho não bộ) có thể có tác động nhỏ đến quá trình đông máu. Mặc dù chưa có bằng chứng lâm sàng mạnh mẽ cho thấy tương tác đáng kể ở người, nhưng nếu bạn đang dùng thuốc chống đông máu (như Warfarin), bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bổ sung Phosphatidylserine để đảm bảo an toàn.
• Thuốc cholinergic: Vì Phospholipids, đặc biệt là Phosphatidylcholine, là tiền chất để tổng hợp acetylcholine (một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng), về mặt lý thuyết, việc bổ sung Phospholipids có thể có tác dụng hiệp đồng (tăng cường) với các thuốc giúp tăng cường hệ cholinergic. Điều này có thể có lợi trong một số trường hợp, nhưng cũng cần được theo dõi bởi bác sĩ.
• Thuốc hạ cholesterol: Mặc dù Phospholipids có vai trò trong chuyển hóa lipid, nhưng các tương tác trực tiếp và đáng kể với các loại thuốc hạ cholesterol (như statin) chưa được chứng minh rõ ràng trong các nghiên cứu lâm sàng.

Thuốc Livolin-H 300mg Phospholipid đậu nành

Dược động học

Cơ chế hoạt động

• Tích hợp vào màng tế bào: Khi bạn bổ sung Phospholipids từ bên ngoài (qua thức ăn hoặc thực phẩm chức năng), chúng sẽ được cơ thể sử dụng hiệu quả. Các phân tử Phospholipids này sẽ được tích hợp vào màng tế bào hiện có hoặc dùng để xây dựng các màng tế bào mới, giúp phục hồi và tăng cường chức năng bảo vệ màng tế bào.
• Tác dụng chống oxy hóa (gián tiếp): Bằng cách duy trì tính toàn vẹn và sự linh hoạt của màng tế bào, Phospholipids gián tiếp bảo vệ màng tế bào khỏi stress oxy hóa và tổn thương do các gốc tự do.
• Cải thiện lưu thông mật: Phosphatidylcholine trong mật giúp ngăn ngừa sự kết tinh của cholesterol và sỏi mật.
• Tăng cường dẫn truyền thần kinh: Cung cấp choline để tổng hợp acetylcholine – một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng.

Động lực học

Hấp thu

Phospholipids được hấp thu chủ yếu từ ruột non. Chúng có thể được hấp thu nguyên vẹn hoặc bị thủy phân (phân cắt) thành các lysophospholipid và axit béo trước khi được hấp thu. Mức độ hấp thu và sinh khả dụng (lượng hoạt chất thực sự vào được máu và phát huy tác dụng) có thể khác nhau tùy thuộc vào dạng bào chế và nguồn gốc của Phospholipids (ví dụ: từ đậu nành, trứng, hay tổng hợp).

Vận chuyển và Phân bố

Sau khi được hấp thu, các Phospholipids được tái tổng hợp và đóng gói vào các hạt chylomicron – những cấu trúc lipoprotein nhỏ chuyên vận chuyển chất béo. Từ đó, chúng được vận chuyển qua hệ bạch huyết, sau đó đi vào máu và được phân phối đến khắp các mô và cơ quan, đặc biệt là gan. Phospholipids có mặt ở mọi tế bào, nhưng đặc biệt tập trung nhiều ở các cơ quan có hoạt động chuyển hóa mạnh và nhiều màng tế bào phức tạp như gan, não, thận.

Chuyển hóa

Trong cơ thể, Phospholipids không đứng yên mà liên tục được tổng hợp, phân giải và tái sử dụng. Quá trình này diễn ra liên tục để duy trì cấu trúc và chức năng của màng tế bào. Gan đóng vai trò trung tâm trong quá trình chuyển hóa và tổng hợp hầu hết các loại Phospholipids cần thiết cho cơ thể.

Thải trừ

Các sản phẩm chuyển hóa cuối cùng của Phospholipids (ví dụ: các axit béo tự do, glycerol) sẽ được sử dụng cho các mục đích năng lượng hoặc được thải trừ qua thận và phân.

Quá liều và quên liều

Quá liều 

Phospholipids có độc tính rất thấp, điều này có nghĩa là rất khó xảy ra các triệu chứng nghiêm trọng do quá liều.

• Triệu chứng: Nếu bạn vô tình sử dụng một lượng rất lớn Phospholipids, các triệu chứng có thể xuất hiện thường là rối loạn tiêu hóa nhẹ như buồn nôn, tiêu chảy hoặc khó chịu ở bụng.
• Xử trí: Nếu bạn nghi ngờ mình đã dùng quá liều, hãy ngừng sử dụng sản phẩm và liên hệ với bác sĩ hoặc trung tâm y tế gần nhất để được tư vấn. Việc điều trị quá liều Phospholipids thường chỉ là điều trị triệu chứng và hỗ trợ.

Quên liều 

• Nếu bạn quên một liều Phospholipids, hãy uống ngay khi nhớ ra. Tuy nhiên, nếu thời điểm bạn nhớ ra đã quá gần với thời gian uống liều kế tiếp (ví dụ, chỉ còn vài giờ), hãy bỏ qua liều đã quên đó.
• Tiếp tục uống liều kế tiếp theo đúng lịch trình đã định của bạn.
• Tuyệt đối không uống gấp đôi liều để bù cho liều đã quên, vì điều này không làm tăng hiệu quả mà có thể làm tăng nguy cơ gặp phải các tác dụng phụ nhẹ không mong muốn.

Bảo quản

• Bảo quản nơi khô thoáng, tránh ánh nắng trực tiếp và nhiệt độ cao
• Để xa tầm tay trẻ em.