Viêm gan C: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị

Viêm gan C là một trong những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus viêm gan C (HCV) gây ra, trực tiếp tấn công gan và làm suy giảm chức năng của cơ quan quan trọng này. Khi xâm nhập vào cơ thể, virus có thể gây viêm, tổn thương nhu mô gan và làm gan dần mất khả năng thải độc. Điểm đáng lo ngại là viêm gan C lây truyền chủ yếu qua đường máu, thường gặp ở những trường hợp sử dụng chung kim tiêm, truyền máu hoặc tiếp xúc trực tiếp với máu nhiễm virus. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển âm thầm trong nhiều năm, dẫn đến những hậu quả nặng nề như xơ gan, suy gan hoặc ung thư gan. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết mọi khía cạnh của viêm gan C từ cách nhận biết, phòng ngừa, đến điều trị để giúp chúng ta có một lá gan khỏe mạnh.

Viêm gan C là gì?

Viêm gan C là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus viêm gan C (HCV) gây ra, trực tiếp tấn công gan và làm suy yếu dần chức năng gan. Con đường lây truyền chủ yếu là tiếp xúc với máu nhiễm virus, thường gặp ở những trường hợp dùng chung kim tiêm, truyền máu không an toàn hoặc các thủ thuật y tế không được đảm bảo vô khuẩn. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh có thể âm thầm tiến triển, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như viêm gan mãn tính, xơ gan thậm chí là ung thư gan.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), phần lớn các ca viêm gan C cấp tính thường không có triệu chứng rõ ràng và không gây nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng. Đáng chú ý, khoảng 30% (15–45%) người nhiễm virus có khả năng tự loại bỏ HCV trong vòng 6 tháng mà không cần điều trị y tế. Tuy nhiên, số còn lại sẽ phải đối mặt với nguy cơ bệnh tiến triển thành mãn tính, kéo dài trong nhiều năm.

Viêm gan C cấp tính: Đây là giai đoạn đầu sau khi virus HCV xâm nhập vào cơ thể. Thường thì người bệnh không có dấu hiệu đặc trưng hoặc chỉ gặp những triệu chứng mờ nhạt giống cảm cúm như sốt nhẹ, mệt mỏi, đau cơ. Chính vì vậy, nhiều trường hợp không hề biết mình đã nhiễm bệnh. Một tỷ lệ nhỏ bệnh nhân có thể tự hồi phục và loại bỏ hoàn toàn virus trong vòng vài tháng đầu, nhưng điều này không phổ biến.

Viêm gan C mãn tính: Khoảng 70–85% số ca viêm gan C cấp tính sẽ chuyển sang giai đoạn mãn tính, nghĩa là virus tồn tại lâu dài trong cơ thể. Giai đoạn này có thể kéo dài nhiều năm mà không biểu hiện triệu chứng, nhưng âm thầm gây tổn thương gan, dẫn đến xơ gan hoặc ung thư gan. Đây là nguyên nhân khiến viêm gan C được mệnh danh là “kẻ giết người thầm lặng”. Hiện nay, y học hiện đại đã có những tiến bộ vượt bậc trong việc điều trị viêm gan C mãn tính. Thuốc kháng virus tác động trực tiếp (DAA) mang lại hiệu quả cao, có khả năng loại bỏ virus khỏi cơ thể, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm và giúp người bệnh lấy lại chất lượng cuộc sống.

Viêm gan siêu vi C là bệnh nhiễm trùng do virus viêm gan C (HCV) gây ra

Triệu chứng của viêm gan C

Viêm gan C là căn bệnh nguy hiểm nhưng thường tiến triển âm thầm, khiến phần lớn người bệnh không phát hiện cho đến khi bệnh đã chuyển sang giai đoạn nặng. Các triệu chứng có thể thay đổi tùy theo việc bạn đang mắc viêm gan C cấp tính hay đã chuyển sang viêm gan C mạn tính.

Viêm gan C cấp tính

Trong giai đoạn đầu, cơ thể vừa mới nhiễm virus viêm gan C, các triệu chứng thường khá mơ hồ và dễ nhầm lẫn với cảm cúm hoặc các bệnh lý thông thường khác. Một số dấu hiệu điển hình gồm:

• Sốt nhẹ hoặc sốt kéo dài: Cơ thể cảm thấy nóng bức, khó chịu – đây là phản ứng miễn dịch tự nhiên chống lại virus.
• Đau bụng, đặc biệt vùng hạ sườn phải – vị trí gan nằm. Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, gây cảm giác khó chịu liên tục.
• Mệt mỏi không rõ nguyên nhân: Đây là triệu chứng thường gặp nhất, khiến người bệnh nhanh kiệt sức, giảm khả năng làm việc.
• Chán ăn, đầy bụng: Cảm giác không muốn ăn, ăn vào thấy khó tiêu.
• Buồn nôn, nôn mửa: Xuất hiện do gan bị ảnh hưởng trong quá trình xử lý độc tố.
• Vàng da, vàng mắt: Đây là dấu hiệu khá rõ, xảy ra khi bilirubin trong máu tăng cao vì gan bị tổn thương.

Những triệu chứng này thường xuất hiện từ 2 đến 12 tuần sau khi nhiễm virus và có thể kéo dài vài tháng. Tuy nhiên, không ít người bị viêm gan C cấp tính lại không hề có biểu hiện rõ ràng, dẫn đến chủ quan và bỏ qua giai đoạn điều trị sớm.

Viêm gan C mạn tính

Khoảng 70 – 80% người nhiễm virus HCV không tự đào thải được virus sau giai đoạn cấp tính, khiến bệnh tiến triển thành viêm gan C mạn tính. Đây là giai đoạn kéo dài âm ỉ, có thể không gây triệu chứng trong nhiều năm, nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ xơ gan và ung thư gan. Một số biểu hiện phổ biến của viêm gan C mạn tính bao gồm:

• Mệt mỏi kéo dài, không cải thiện ngay cả khi nghỉ ngơi.
• Đau nhức cơ và khớp: Dễ nhầm lẫn với bệnh xương khớp thông thường.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân.
• Rối loạn tâm trạng, khó tập trung, giảm trí nhớ: Do gan không còn lọc bỏ độc tố hiệu quả.
• Khi bệnh nặng hơn và gan bắt đầu xơ hóa, người bệnh có thể gặp thêm các triệu chứng của tổn thương gan như:
• Khó tiêu, đầy hơi, đau dạ dày.
• Sưng phù chân, mắt cá chân do giữ nước.
• Ngứa da dữ dội.
• Nước tiểu sẫm màu, vàng da rõ rệt.
• Khó ngủ, lú lẫn, giảm trí nhớ

Điều đáng lo ngại là viêm gan C mạn tính không phải lúc nào cũng có triệu chứng rõ rệt, khiến nhiều người chỉ phát hiện khi gan đã bị tổn thương nặng.

Nguyên nhân viêm gan C

Viêm gan C bắt nguồn từ sự nhiễm trùng do virus viêm gan C (HCV) – một loại virus RNA sợi đơn thuộc họ Flaviviridae, có cấu trúc đặc biệt với lớp vỏ lipid bao quanh. Điểm nguy hiểm của HCV là khả năng biến đổi di truyền cực nhanh, tạo ra vô số biến chủng khác nhau (gọi là genotype). Chính sự biến đổi này khiến bệnh dễ tiến triển mạn tính, khó điều trị dứt điểm và làm tăng nguy cơ kháng thuốc. Khi xâm nhập vào cơ thể, HCV bám vào các thụ thể trên bề mặt tế bào gan (như CD81, CLDN1), sau đó xâm nhập và nhân lên trong bào tương, gây tổn thương gan theo thời gian.

Cơ chế gây hại của virus HCV chủ yếu đến từ phản ứng miễn dịch. Khi hệ miễn dịch nhận diện được tế bào gan bị virus tấn công, nó sẽ huy động “đội quân phòng thủ” để tiêu diệt những tế bào này. Tuy nhiên, chính quá trình này lại gây viêm, hoại tử tế bào gan. Nếu tình trạng viêm kéo dài mà không được điều trị, người bệnh có nguy cơ cao tiến triển sang viêm gan C mạn tính, xơ gan, thậm chí ung thư gan.

Hiện nay, HCV được chia thành ít nhất 7 kiểu gen chính (từ 1 đến 7) và hơn 67 phân nhóm phụ (như 1a, 1b, 3a…). Các genotype này có sự phân bố không đồng đều ở từng khu vực địa lý:

• Genotype 1 phổ biến ở Bắc Mỹ và châu Âu.
• Genotype 3 thường gặp tại các nước châu Á.
• Genotype 4 xuất hiện nhiều ở khu vực Trung Đông và châu Phi.

Riêng tại Việt Nam, nghiên cứu dịch tễ học cho thấy genotype 6 chiếm ưu thế, đặc biệt tại các thành phố lớn. Một khảo sát lớn tại TP. Hồ Chí Minh ghi nhận tỷ lệ genotype 6 chiếm khoảng 55,4%, tiếp theo là genotype 1 (28,5%), genotype 2 (15,6%) và genotype 3 (0,5%). Điều quan trọng là kiểu gen của virus viêm gan C ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều trị và tiên lượng bệnh. Trước đây, genotype 1 (nhất là 1a và 1b) được xem là khó điều trị hơn so với genotype 2 và 3 khi áp dụng các phác đồ truyền thống. Tuy nhiên, với sự ra đời của thuốc kháng virus trực tiếp (DAAs) thế hệ mới, khả năng điều trị viêm gan C đã được cải thiện rõ rệt ở hầu hết các genotype. Vì vậy, xét nghiệm xác định genotype không chỉ giúp bác sĩ lựa chọn phác đồ điều trị tối ưu, mà còn giúp tiên lượng hiệu quả và thời gian điều trị cho từng người bệnh.

Nguyên nhân bị viêm gan C là do virus viêm gan C (HCV) gây viêm và làm tổn thương gan

Ai có nguy cơ mắc bệnh viêm gan C

Viêm gan C là căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có khả năng lây lan nhanh chóng và không loại trừ bất kỳ ai. Tuy nhiên, một số nhóm đối tượng được xếp vào diện nguy cơ cao mắc bệnh do đặc thù nghề nghiệp, thói quen sinh hoạt hoặc tình trạng sức khỏe. Cụ thể:

1. Nguy cơ lây truyền trong chăm sóc y tế

• Người từng truyền máu, ghép nội tạng trước khi có các biện pháp sàng lọc virus HCV.
• Bệnh nhân phải chạy thận nhân tạo lâu dài, thường xuyên tiếp xúc với dụng cụ y tế.
• Nhân viên y tế, đặc biệt là những người thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc kim tiêm từ bệnh nhân nhiễm HCV.
• Người mắc các bệnh lý về máu, đặc biệt là bệnh máu khó đông, đã từng điều trị bằng các yếu tố đông máu.

2. Lây truyền qua đường tình dục

• Người có đối tác tình dục mắc viêm gan C.
• Người nhiễm HIV, do hệ miễn dịch suy yếu nên nguy cơ nhiễm HCV cao hơn.
• Nam giới có quan hệ tình dục đồng giới, nhất là khi có nhiều bạn tình hoặc không sử dụng biện pháp an toàn.

3. Lây truyền qua đường máu và dịch tiết

• Những người từng dùng chung kim tiêm, ống hút ma túy, dao cạo râu, bàn chải đánh răng với người bệnh.
• Trẻ sơ sinh được sinh ra từ mẹ nhiễm viêm gan C có nguy cơ lây truyền từ mẹ sang con.
• Người có xét nghiệm chức năng gan bất thường nhưng chưa tìm được nguyên nhân rõ ràng.

4. Nguy cơ từ các tiếp xúc qua da khác

• Người có thói quen xăm hình, xỏ khuyên, cắt tóc, giác hơi… tại các cơ sở không đảm bảo vô trùng.
• Bất kỳ tình huống nào khiến da bị phơi nhiễm trực tiếp với máu nhiễm virus viêm gan C.

Chẩn đoán bệnh viêm gan C

Để chẩn đoán chính xác viêm gan C, bác sĩ thường kết hợp nhiều phương pháp thăm khám lâm sàng và xét nghiệm chuyên sâu. Mục tiêu không chỉ là xác định sự hiện diện của virus trong máu, mà còn đánh giá mức độ tổn thương gan và tình trạng tiến triển của bệnh. Một số biện pháp phổ biến gồm:

Khám lâm sàng

Ở giai đoạn đầu, bác sĩ sẽ khai thác thông tin từ người bệnh như: các triệu chứng bất thường đang gặp phải, tiền sử truyền máu, phẫu thuật, sử dụng thuốc tiêm, hoặc nguy cơ từng tiếp xúc với máu nhiễm virus. Sau đó, bác sĩ tiến hành thăm khám trực tiếp để nhận diện các dấu hiệu tổn thương gan như:

• Vàng da, vàng mắt (lòng trắng mắt đổi màu).
• Sưng phù ở chân, mắt cá hoặc bàn chân.
• Đau tức hạ sườn phải, bụng chướng hoặc cảm giác mệt mỏi kéo dài.

Xét nghiệm máu

Đây là phương pháp quan trọng nhất trong chẩn đoán viêm gan C, bao gồm nhiều loại xét nghiệm khác nhau:

• Xét nghiệm kháng thể viêm gan C (Anti-HCV): Kiểm tra sự xuất hiện của kháng thể chống lại virus trong máu, giúp phát hiện người đã từng hoặc đang nhiễm HCV.
• Xét nghiệm HCV-RNA (PCR): Xác định chính xác virus viêm gan C có đang hoạt động trong máu hay không, đồng thời đo tải lượng virus.
• Xét nghiệm kiểu gen HCV: Cho biết bệnh nhân nhiễm chủng viêm gan C nào (genotype 1, 2, 3…), từ đó lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp và hiệu quả nhất.
• Xét nghiệm chức năng gan: Đánh giá khả năng hoạt động của gan thông qua các chỉ số men gan (AST, ALT, GGT), bilirubin, protein máu, albumin và chức năng đông máu.

Đo độ đàn hồi gan (FibroScan)

Kỹ thuật này sử dụng sóng siêu âm để đo độ đàn hồi của nhu mô gan. Dựa vào kết quả, bác sĩ có thể xác định mức độ xơ hóa gan, từ đó đưa ra thời gian và phác đồ điều trị bằng thuốc kháng virus phù hợp.

Sinh thiết gan

Trong một số trường hợp cần thiết, bác sĩ sẽ chỉ định sinh thiết gan. Bằng cách lấy một mẫu mô nhỏ từ gan để quan sát dưới kính hiển vi, bác sĩ có thể đánh giá chi tiết tình trạng viêm, xơ hóa và mức độ tổn thương gan hiện tại.

Xét nghiệm máu chẩn đoán viêm gan C

Biến chứng của viêm gan C

Nếu không được điều trị, viêm gan C có thể kéo dài trong nhiều năm gây ra các biến chứng nghiêm trọng như: xơ gan (sẹo gan), ung thư gan, suy gan…, thậm chí khiến gan ngừng hoạt động.

Điều trị bệnh viêm gan C

Viêm gan C hiện nay hoàn toàn có thể được kiểm soát và điều trị nhờ vào sự tiến bộ của y học. Mục tiêu chính trong điều trị là loại bỏ hoàn toàn virus viêm gan C (HCV) ra khỏi cơ thể, giúp gan phục hồi chức năng và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan hay ung thư gan. Một số phương pháp điều trị phổ biến gồm:

Thuốc kháng virus

Đây là phương pháp điều trị chính và hiệu quả nhất hiện nay. Thuốc kháng virus có khả năng tiêu diệt HCV, giúp người bệnh đạt được tình trạng “không còn virus trong máu” ít nhất 12 tuần sau khi kết thúc phác đồ điều trị – đây được coi là dấu hiệu khỏi bệnh. Lựa chọn loại thuốc, liều lượng và thời gian sử dụng sẽ phụ thuộc vào kiểu gen viêm gan C, mức độ tổn thương gan (có xơ gan hay không), cũng như các bệnh lý đi kèm. Đa số bệnh nhân được điều trị bằng DAAs đều có tỷ lệ thành công rất cao, lên đến 95% – 98%.

Ghép gan

Trong những trường hợp viêm gan C mạn tính đã tiến triển nặng, gây xơ gan mất bù hoặc ung thư gan, ghép gan là lựa chọn cứu cánh. Bác sĩ sẽ cắt bỏ gan đã bị tổn thương nặng và thay thế bằng một phần gan khỏe mạnh từ người hiến. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng ghép gan không đồng nghĩa với chữa khỏi hoàn toàn viêm gan C. Virus vẫn có thể tái phát và tấn công gan mới, vì vậy bệnh nhân sau ghép vẫn cần tiếp tục điều trị bằng thuốc kháng virus để bảo vệ lá gan mới.

Tiêm chủng bổ trợ

Hiện tại, chưa có vắc-xin đặc hiệu phòng ngừa viêm gan C. Tuy nhiên, người bệnh được khuyến nghị nên tiêm phòng viêm gan A và viêm gan B. Điều này giúp hạn chế nguy cơ mắc đồng thời nhiều loại virus viêm gan, vốn có thể khiến tình trạng tổn thương gan trở nên nghiêm trọng và khó kiểm soát hơn.

Phòng ngừa viêm gan C

Viêm gan C là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus viêm gan siêu vi C (HCV) gây ra, có khả năng tiến triển thành nhiễm trùng mạn tính và để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng như xơ gan, ung thư gan hay thậm chí suy gan đe dọa tính mạng. Chính vì vậy, việc chủ động phòng ngừa là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình. Dưới đây là những biện pháp thiết thực giúp hạn chế nguy cơ mắc bệnh:

Phòng ngừa và tránh lây lan virus viêm gan C cho cộng đồng

Hạn chế tối đa tiếp xúc với nguồn lây nhiễm

Virus viêm gan C lây truyền chủ yếu qua đường máu, vì vậy cần đặc biệt chú ý đến những tình huống dễ xảy ra nguy cơ:

• Không dùng chung các vật dụng cá nhân có thể dính máu như kim tiêm, ống tiêm, dao cạo râu, bàn chải đánh răng, dụng cụ làm móng…
• Thực hành tình dục an toàn, sử dụng bao cao su để hạn chế lây nhiễm qua đường tình dục.
• Thận trọng khi xăm hình, xỏ khuyên: chỉ nên thực hiện ở cơ sở uy tín, đảm bảo dụng cụ được tiệt trùng an toàn.
• Chỉ tiếp nhận máu hoặc nội tạng từ nguồn hiến hợp pháp, đã được sàng lọc virus viêm gan C, tránh nguy cơ lây truyền qua truyền máu hoặc ghép tạng.

Tăng cường sức khỏe và bảo vệ gan

Song song với việc phòng tránh nguồn lây, mỗi người cần xây dựng lối sống khoa học để tăng sức đề kháng và giảm gánh nặng cho gan:

• Duy trì cân nặng hợp lý, tránh béo phì – một trong những yếu tố thúc đẩy bệnh gan tiến triển nhanh hơn.
• Hạn chế tối đa rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích, vì chúng làm tăng nguy cơ tổn thương tế bào gan.
• Tránh tiếp xúc hóa chất độc hại hoặc sử dụng thuốc bừa bãi mà không có chỉ định từ bác sĩ.
• Khám sức khỏe định kỳ và tầm soát viêm gan C: bởi bệnh thường diễn tiến âm thầm, việc kiểm tra định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm để can thiệp kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Kết luận

Tóm lại, trên đây bài viết tổng hợp thông tin về viêm gan C bao gồm nguyên nhân, biểu hiện, phương pháp chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh viêm gan siêu vi C hiệu quả. Trong tất cả các trường hợp, việc chủ động phòng ngừa ngay từ ban đầu đều đóng vai trò vô cùng quan trọng, giúp cho lá gan được khỏe mạnh hơn.