Viêm gan cấp tính là gì? Những điều cần nên biết

Viêm gan cấp tính là một vấn đề sức khỏe phổ biến, đặc biệt ở những khu vực có điều kiện vệ sinh kém. Bạn có bao giờ tự hỏi: “Viêm gan cấp tính là gì?” hay “Làm thế nào để bảo vệ bản thân khỏi viêm gan A?” Với hàng triệu ca mắc viêm gan A mỗi năm trên toàn cầu, hiểu biết về căn bệnh này không chỉ giúp bạn phòng ngừa mà còn bảo vệ sức khỏe của gia đình. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về viêm gan cấp tính, từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách điều trị và phòng ngừa, giúp bạn có cái nhìn toàn diện và thực tế.

Viêm gan cấp tính là gì?

Viêm gan cấp tính (tiếng Anh: Acute Hepatitis) là thuật ngữ y khoa dùng để chỉ tình trạng gan bị tổn thương đột ngột, kèm theo những biến đổi bất thường trong chức năng và chỉ số sinh hóa của gan. Bệnh có thể khởi phát do nhiều nguyên nhân khác nhau, gây ra một phổ triệu chứng rộng — từ hoàn toàn không biểu hiện gì cho đến các dấu hiệu nặng như suy gan cấp. Thời gian diễn tiến của viêm gan cấp tính thường kéo dài dưới 6 tháng kể từ khi phát bệnh ở những người trước đó chưa từng mắc bệnh gan. Nếu tình trạng viêm và tổn thương gan không được kiểm soát, kéo dài quá mốc thời gian này, bệnh có thể tiến triển thành viêm gan mạn tính, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm hơn.

Người bị viêm gan cấp tính thường tìm đến cơ sở y tế khi nhận thấy các dấu hiệu đặc trưng như vàng da, vàng mắt, kèm theo các triệu chứng toàn thân như buồn nôn, nôn ói, chán ăn, đau mỏi cơ, cảm giác khó chịu, mệt mỏi kéo dài, và sốt nhẹ. Ngoài ra, một số người có thể gặp tình trạng nước tiểu sẫm màu hoặc đau tức vùng hạ sườn phải.

Nguyên nhân gây viêm gan cấp tính rất đa dạng, trong đó nhiễm virus viêm gan cấp (như virus viêm gan A, B, E) là nguyên nhân thường gặp nhất. Bên cạnh đó, bệnh cũng có thể xuất phát từ tác dụng phụ của thuốc, nhiễm độc chất (ví dụ: rượu, hóa chất, nấm độc) hoặc rối loạn miễn dịch khiến cơ thể tự tấn công tế bào gan. Việc xác định chính xác nguyên nhân là yếu tố then chốt để đưa ra hướng điều trị phù hợp, ngăn ngừa biến chứng và giúp gan phục hồi hoàn toàn.

Nguyên nhân gây bệnh viêm gan cấp tính

Viêm gan cấp tính có thể khởi phát từ nhiều yếu tố khác nhau nhưng nguyên nhân thường gặp nhất chính là nhiễm virus. Chính vì vậy, trong y học, bệnh còn được gọi là viêm gan virus cấp tính hoặc viêm gan siêu vi cấp.

Các loại virus viêm gan thường gặp gây nên tình trạng này bao gồm:

• Virus viêm gan A (HAV) và virus viêm gan E (HEV): Lây truyền qua đường tiêu hóa, chủ yếu khi người bệnh ăn uống thực phẩm hoặc nước bị nhiễm bẩn, không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
• Virus viêm gan B (HBV), virus viêm gan C (HCV) và virus viêm gan D (HDV): Lây lan thông qua tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc dịch cơ thể của người bệnh, quan hệ tình dục không an toàn, hoặc truyền từ mẹ sang con trong thai kỳ hoặc khi sinh nở.

Ngoài ra, một số virus khác cũng có thể gây viêm gan cấp tính, chẳng hạn như virus Epstein-Barr (EBV), virus Cytomegalovirus (CMV), virus Herpes simplex (HSV), virus Coxsackie, virus sốt xuất huyết Dengue và thậm chí virus SARS-CoV-2 gây bệnh COVID-19.

Các nguyên nhân không do virus

Không chỉ do nhiễm virus, viêm gan cấp tính còn có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác:

Lạm dụng rượu bia: Uống rượu bia quá mức và kéo dài khiến gan phải làm việc liên tục để giải độc, dẫn đến viêm gan do rượu, gan nhiễm mỡ và lâu dài có thể tiến triển thành xơ gan.
Sử dụng thuốc không đúng cách:

• Dùng thuốc quá liều: Đặc biệt là các loại thuốc chuyển hóa trực tiếp tại gan như paracetamol, khi dùng quá liều có thể gây hoại tử gan cấp.
• Thuốc có thành phần gây hại cho gan: Một số kháng sinh, thuốc chống co giật, hoặc thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) có nguy cơ gây độc cho gan nếu dùng không đúng liều hoặc kéo dài.

Bệnh lý tự miễn:

• Viêm gan tự miễn: Hệ miễn dịch nhầm lẫn và tấn công tế bào gan.
• Viêm đường mật nguyên phát và viêm đường mật xơ cứng nguyên phát: Các bệnh lý mạn tính ở đường mật cũng có thể khởi phát đợt viêm gan cấp.

Rối loạn chuyển hóa hoặc yếu tố di truyền:

• Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD): Tích tụ mỡ quá mức trong gan gây viêm và tổn thương.
• Bệnh ứ sắt (Hemochromatosis): Cơ thể hấp thu và tích trữ sắt quá nhiều, làm hại gan và các cơ quan khác.
• Bệnh Wilson: Sự tích tụ đồng bất thường trong gan và các cơ quan khác gây tổn thương nghiêm trọng.

Nguyên nhân khác:

• Bệnh lý trong thai kỳ: Tiền sản giật, gan nhiễm mỡ cấp khi mang thai, hội chứng HELLP.
• Thiếu máu hoặc rối loạn tuần hoàn nghiêm trọng: Huyết áp thấp kéo dài, sốc tim, hội chứng Budd-Chiari cấp tính gây tắc nghẽn tĩnh mạch gan.
• Biến chứng sau ghép gan: Có thể gây viêm gan cấp do phản ứng thải ghép.
• Hội chứng Reye: Một tình trạng hiếm gặp, thường liên quan đến trẻ em và thanh thiếu niên, gây tổn thương gan và não sau nhiễm virus, đặc biệt nếu dùng aspirin.

Triệu chứng của viêm gan cấp tính

Viêm gan cấp tính thường diễn biến trong âm thầm và ít khi gây ra các triệu chứng đáng lo ngại. Sau đây là những dấu hiệu về bệnh viêm gan cấp tính để bạn có thể nhận biết và điều trị kịp thời:

• Chán ăn, buồn nôn và nôn ói: Người bệnh thường mất cảm giác ngon miệng, ăn không thấy vị, dễ buồn nôn hoặc nôn ngay sau khi ăn. Tình trạng này kéo dài khiến cơ thể thiếu chất dinh dưỡng và sụt cân nhanh chóng.
• Sốt nhẹ đến sốt vừa: Đây là phản ứng của cơ thể khi hệ miễn dịch hoạt động để chống lại tác nhân gây bệnh, đặc biệt là virus viêm gan.
• Cảm giác khó chịu hoặc đau âm ỉ vùng bụng: Cơn đau thường xuất hiện ở khu vực bụng trên rốn hoặc dưới sườn bên phải – vị trí gan nằm. Đôi khi, cơn đau lan ra sau lưng hoặc vai phải.
• Vàng da và vàng mắt: Da và củng mạc mắt chuyển sang màu vàng do lượng bilirubin trong máu tăng cao khi gan bị tổn thương.
• Nước tiểu sẫm màu: Màu nước tiểu có thể chuyển sang vàng đậm hoặc nâu sẫm, là dấu hiệu gan không thể xử lý sắc tố mật hiệu quả.
• Sợ mùi thuốc lá: Những người có thói quen hút thuốc có thể đột ngột cảm thấy mùi thuốc lá trở nên khó chịu, thậm chí buồn nôn khi ngửi thấy.
• Phát ban trên da: Một số trường hợp xuất hiện các đốm hoặc mảng đỏ, có thể kèm ngứa, do phản ứng miễn dịch hoặc rối loạn chuyển hóa khi gan bị viêm.
• Mệt mỏi, giảm khả năng tập trung: Cơ thể suy nhược, uể oải, tinh thần kém minh mẫn do chức năng gan suy giảm, ảnh hưởng đến quá trình lọc độc tố trong máu.

Ngoài những triệu chứng trên, tùy vào giai đoạn tiến triển của bệnh, người mắc viêm gan cấp tính có thể gặp thêm các dấu hiệu khác như đau khớp, tiêu chảy, đầy bụng hoặc sưng gan.

Chẩn đoán viêm gan tính

Trước khi điều trị, bác sĩ sẽ thực hiện một số xét nghiệm, qua đó sẽ chẩn đoán chính xác tình trạng và đưa ra phác đồ điều trị bệnh hợp lý. Dưới đây là những phương pháp chẩn đoán bệnh viêm gan cấp tính bao gồm:

1. Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ tìm hiểu kỹ tiền sử bệnh của người bệnh, đồng thời khai thác thông tin liên quan đến tình trạng sức khỏe của các thành viên trong gia đình. Qua bước này, bác sĩ có thể nhận diện những triệu chứng đặc trưng của viêm gan cấp và định hướng sơ bộ nguyên nhân gây bệnh.

2. Xét nghiệm sinh hóa gan
Đây là phương pháp giúp đánh giá chính xác chức năng hoạt động của gan, đồng thời hỗ trợ xác định nguyên nhân gây tổn thương gan — liệu có phải do nhiễm virus hay xuất phát từ yếu tố khác như thuốc, rượu hoặc bệnh lý tự miễn.

3. Siêu âm gan
Kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh này sử dụng sóng siêu âm để quan sát gan, đánh giá các đặc điểm như kích thước, cấu trúc, bề mặt… Thông tin thu được sẽ giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán, phân loại mức độ bệnh và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp cho từng trường hợp.

Ngoài ra, tùy vào nguyên nhân nghi ngờ, người bệnh có thể được chỉ định thêm các xét nghiệm chuyên sâu khác nhằm xác định chính xác tác nhân gây viêm, theo dõi diễn tiến và dự đoán khả năng hồi phục.

Điều trị viêm gan cấp tính

Điều trị viêm gan cấp tính sẽ tùy thuộc vào từng nguyên nhân gây bệnh viêm gan cấp tính, từ đó bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp hay phác đồ điều trị phù hợp. Cụ thể như sau: 

• Viêm gan A, E: Bệnh thường tự khỏi sau khoảng 4–8 tuần. Trong giai đoạn này, người bệnh cần tuyệt đối tránh rượu bia và hạn chế sử dụng các loại thuốc có nguy cơ gây hại cho gan. Bác sĩ có thể kê thêm thuốc hỗ trợ giúp gan phục hồi nhanh hơn. Với các trường hợp nặng hoặc xuất hiện suy gan cấp, người bệnh cần nhập viện để được theo dõi và điều trị kịp thời.
• Viêm gan B, C: Phác đồ điều trị sẽ được bác sĩ xây dựng dựa trên tình trạng sức khỏe và mức độ tiến triển của bệnh. Người bệnh có thể được theo dõi điều trị ngoại trú hoặc phải nhập viện nếu bệnh ở giai đoạn nặng.
• Viêm gan do rượu bia: Hầu hết được điều trị bằng các biện pháp hỗ trợ và bổ sung dinh dưỡng. Yếu tố quan trọng nhất để cải thiện tình trạng là người bệnh phải ngừng hoàn toàn việc sử dụng rượu bia và các đồ uống có cồn.
• Viêm gan do thuốc hoặc độc chất: Cần loại bỏ ngay các tác nhân gây hại cho gan, đồng thời tiến hành điều trị hỗ trợ để phục hồi chức năng gan. Trong những trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định lọc máu để loại bỏ độc chất ra khỏi cơ thể.

Mắt vàng là một trong những dấu hiệu viêm gan cấp tính 

Nguy cơ mắc bệnh viêm gan cấp tính?

Viêm gan cấp tính có thể xảy ra ở bất kỳ ai, bất kể độ tuổi. Đặc biệt, những người từng hoặc đang mắc các bệnh về gan sẽ có nguy cơ cao hơn. Ngoài ra, các nhóm đối tượng dưới đây cũng thuộc diện dễ mắc viêm gan siêu vi cấp tính:

• Người không sử dụng biện pháp an toàn khi quan hệ.
• Người tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc dịch tiết của người mắc bệnh.
• Người thường xuyên sử dụng rượu bia hay các chất kích thích.
• Người sử dụng chung kim tiêm với người khác.
• Người sinh sống hoặc di chuyển đến khu vực có tỷ lệ lây nhiễm viêm gan cao.
• Trẻ sơ sinh có mẹ nhiễm virus viêm gan.

Các biến chứng của bệnh viêm gan cấp tính

Nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến những trường hợp biến chứng nguy hiểm như sau:

Viêm gan mạn tính: Khi tình trạng viêm gan siêu vi cấp tính kéo dài trên 6 tháng, bệnh có thể chuyển sang giai đoạn mạn tính. Lúc này, nguy cơ xuất hiện các bệnh lý nghiêm trọng như xơ gan, ung thư gan, tổn thương thận, bệnh não gan, tăng áp lực tĩnh mạch cửa, xuất huyết tiêu hóa… là rất cao.

Suy gan cấp: Ngoài các dấu hiệu thường gặp như vàng da, người bệnh có thể gặp rối loạn đông máu và bệnh não gan. Đây là biến chứng nặng, tiến triển nhanh và có thể gây tử vong nếu không được xử trí kịp thời.

Xơ gan: Viêm gan cấp tính kéo dài khiến tế bào gan bị hư hại nghiêm trọng, dần bị thay thế bởi mô sẹo. Quá trình xơ hóa này làm suy giảm chức năng gan và khó hồi phục.

Ung thư gan: Một biến chứng nguy hiểm và phổ biến của các bệnh gan mạn tính. Người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng như sụt cân nhanh chóng, đau tức vùng hạ sườn phải, chán ăn và mệt mỏi kéo dài.

Viêm gan cấp tính có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm

Phòng ngừa viêm gan cấp tính

Dưới đây là một số biện pháp để bạn có thể áp dụng:

• Nên uống và dùng những thức ăn nấu chín, đầy đủ các chất dinh dưỡng.
• Sau khi sinh hoạt cần phải vệ sinh tay sạch sẽ trước và sau khi ăn.
• Cần tránh sử dụng những loại thực phẩm ôi thiu, hư hỏng.
• Hạn chế sử dụng rượu bia và chất kích thích.
• Dọn dẹp nơi làm việc thường xuyên và vệ sinh nhà ở.
• Tiêm ngừa vắc-xin để phòng bệnh viêm gan.
• Khuyến khích đi khám sức khỏe định kỳ nửa năm 1 lần 

Câu hỏi thường gặp về viêm gan cấp tính

Viêm gan cấp tính có khả năng lây truyền từ người sang người nếu nguyên nhân gây bệnh là do virus. Tùy vào từng loại virus, đường lây sẽ khác nhau. Phổ biến nhất là lây qua tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc dịch cơ thể của người bệnh (như viêm gan B, C, D) và lây qua đường tiêu hóa khi ăn uống thực phẩm nhiễm virus (như viêm gan A, E).

2. Viêm gan cấp tính có nguy hiểm không?
Bệnh có thể trở nên nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Trong nhiều trường hợp, viêm gan cấp tính có thể tự khỏi, nhưng cũng có khả năng gây ra các biến chứng nặng, thậm chí đe dọa tính mạng. Do đó, khi nhận thấy các dấu hiệu nghi ngờ, người bệnh nên đến cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

3. Viêm gan cấp tính có thể hồi phục không?
Phần lớn bệnh nhân có thể hồi phục hoàn toàn sau khi mắc viêm gan cấp tính, đặc biệt nếu tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị của bác sĩ và duy trì chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học. Điều này không chỉ giúp bệnh thuyên giảm nhanh hơn mà còn giảm nguy cơ tái phát hoặc tiến triển thành biến chứng.

4. Viêm gan cấp tính có đe dọa tính mạng không?
Trong đa số trường hợp, viêm gan cấp tính không trực tiếp đe dọa đến tính mạng. Tuy nhiên, một số trường hợp hiếm gặp, bệnh có thể diễn tiến thành viêm gan mạn tính hoặc biến chứng nặng như suy gan cấp, cần được can thiệp y tế khẩn cấp.

Xem thêm>>> 5 Dấu Hiệu Và Cách Điều Trị Viêm Gan Mãn Tính

Kết luận

Viêm gan cấp tính, đặc biệt là viêm gan A, là một bệnh lý có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Hiểu biết về nguyên nhân, triệu chứng, và cách phòng ngừa sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe gan của mình và gia đình. Tiêm vắc-xin, duy trì vệ sinh cá nhân, và kiểm tra sức khỏe định kỳ là những bước quan trọng để giảm nguy cơ mắc bệnh.