Bệnh viêm gan A là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa

Viêm gan A là một bệnh truyền nhiễm phổ biến ảnh hưởng đến gan, gây ra bởi virus viêm gan A (HAV). Mặc dù bệnh này ít gây ra triệu chứng nghiêm trọng và có thể tự khỏi nếu như chăm sóc sức khỏe tốt, nhưng nếu không được xử lý đúng cách, viêm gan A có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và lây lan trong cộng đồng. Đối tượng mắc bệnh hầu hết là trẻ nhỏ hơn 10 tuổi. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ cung cấp thông tin chi tiết về viêm gan A là gì, nguyên nhân gây bệnh, triệu chứng nhận biết, cách điều trị hiệu quả và các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ sức khỏe gan. Với những thông tin này, bạn sẽ hiểu rõ hơn về bệnh và biết cách bảo vệ bản thân cũng như gia đình khỏi nguy cơ lây nhiễm.

Viêm gan A là gì?

Viêm gan A là một loại bệnh do virus viêm gan A (HAV) gây ra, không giống như viêm gan B và C, viêm gan A thuộc nhóm bệnh truyền nhiễm qua con đường tiêu hóa ( phân- miệng). Bệnh khiến các tế bào biểu mô gan bị tổn thương,làm suy giảm khả năng thải độc, chuyển hóa chất dinh dưỡng của cơ thể. Viêm gan A thường tự khỏi sau vài tuần đến vài tháng và hiếm khi tiến triển thành bệnh mạn tính.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm trên thế giới điều có hàng triệu trường hợp nhiễm viêm gan A trên toàn cầu, thường phổ biến hơn ở trẻ em và những khu vực vệ sinh kém, nguồn nước không sạch sẽ. Đặc biệt ở các nước đang phát triển. Để đảm bảo an toàn sức khỏe, áp dụng các biện pháp phòng ngừa như tiêm phòng vaccine và cải thiện vệ sinh, tỷ lệ mắc bệnh sẽ giảm đáng kể ở nhiều quốc gia.

Virus viêm gan A gây ra 

Nguyên nhân gây bệnh viêm gan A

Viêm gan A được gây ra bởi virus HAV, một loại virus thuộc họ Picornaviridae, có khả năng tồn tại trong môi trường bên ngoài trong thời gian dài. Virus này được lây truyền từ người sang người xâm nhập vào cơ thể  qua đường tiêu hóa, tức là nuốt phải thứ đã bị nhiễm phân của người bệnh, đây được xem là đường lây truyền phổ biến nhất.

Tuy nhiên, virus HAV có thể xâm nhập vào cơ thể qua con đường ăn uống, đối với các thực phẩm bị nhiễm bẫn như rau sống, hải sản ( sò, nghêu, hàu), cùng với nước uống không được đẩm bảo vệ sinh hoặc nước uống chưa đun sôi.

Bên cạnh đó, việc không rửa tay khi đi vệ sinh hoặc trước khi ăn là một trong những thói quen dễ khiến virus lây lan, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người làm trong ngành thực phẩm hoặc người sống tại khu dân cư đông đúc.

Các yếu tố nguy cơ gây bệnh viêm gan A

• Thực phẩm hoặc nước nhiễm bẩn: Ăn uống thực phẩm hoặc nước bị ô nhiễm là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra  virus HAV.
• Vệ sinh kém: Không rửa tay sau khi đi vệ sinh hoặc trước khi chế biến thức ăn.    
• Tiếp xúc với người bệnh: Chăm sóc hoặc sống chung với người nhiễm HAV mà không có biện pháp bảo vệ.
• Du lịch đến vùng dịch: Các khu vực có tỷ lệ viêm gan A cao như châu Phi, Nam Á, hoặc một số vùng nông thôn thiếu vệ sinh.
• Sinh hoạt đông đúc: Ở trường học, nhà trẻ, hoặc khu vực đông dân cư với điều kiện vệ sinh hạn chế.

Cơ chế gây bệnh

Sau khi xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa, virus HAV di chuyển đến gan, nơi nó nhân lên trong tế bào gan. Điều này kích thích phản ứng miễn dịch, gây viêm và làm suy giảm chức năng gan tạm thời. Mặc dù viêm gan A thường tự khỏi, nhưng ở một số trường hợp, bệnh có thể gây triệu chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc người có bệnh gan nền.

Đường lây truyền bệnh viêm gan A

Viêm gan A lây truyền chủ yếu qua đường phân-miệng , nghĩa là virus từ phân của người bệnh xâm nhập vào cơ thể người khác thông qua miệng. Nhưng đối tượng dễ lây nhiễm như trẻ em, người sông sở các vùng vệ sinh kém, người du lịch và những người chưa tiêm vaccine. Các con đường lây truyền chính như: 

• Thực phẩm nhiễm bẩn ( rau sống, sò, hàu) hoặc thực phẩm không được nấu chín.
• Uống nước từ nguồn chưa được xử lý, đặc biệt là ở những vùng vệ sinh kém. 
• Sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn không rửa tay sạch sẽ.
• Thường xuyên tiếp xúc với người bị nhiễm viêm gan A hoặc sống chung với họ.
• Quan hệ tình dục với người bị nhiễm viêm gan A.

Ăn thực phẩm ở khu vực nước bị nhiễm bẩn sẽ bị nhiễm bệnh viêm gan A

Xem thêm>>> Bệnh viêm gan lây qua con đường nào? Cách phòng tránh hiệu quả

Triệu chứng của bệnh viêm gan A

Người mắc bệnh viêm gan A, thời gian ủ bệnh thường kéo dài từ 2 đến 3 tuần. Trong giai đoạn này, người bệnh có thể không có triệu chứng rõ ràng nhưng vẫn có khả năng lây nhiễm cho người khác. Khi bệnh khởi phát, các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Mệt mỏi: Cảm giác uể oải khi làm việc là do các chất độc hại trong cơ thể không được đào thải ra đúng cách, khiến cho toàn thân có cảm giác mệt mỏi, khó chịu trong người. 
• Sốt nhẹ: Nguyên nhân người bệnh viêm gan A sốt  là do lượng bạch cầu tăng cao để chống lại các tác nhân xâm nhập,.
• Vàng da và vàng mắt: Da và lòng trắng mắt chuyển sang màu vàng do tích tụ bilirubin trong máu.
• Nước tiểu sẫm màu: Do lượng albumin được đào thải qua thận, nên khi quan sát sẽ thấy nước tiểu có màu vàng đậm, giống màu trà. Đây cũng là một trong những dấu hiệu chung về bệnh viêm gan B và C, viêm gan do rượu,... 
• Buồn nôn và chán ăn: Nguyên nhân là do gan cũng tham gia vào quá trình tiêu hóa thức ăn, khi bị nhiễm virus viêm gan A sẽ làm giảm chức năng gan. Khi đó người bệnh sẽ xuất hiện các dấu hiệu như: chán ăn, nôn mửa, táo bón, tiêu chảy,... 
• Biểu hiện, ngứa ngáy, nổi mụn, vàng da: Nguyên nhân là do lượng albumin tăng cao sẽ làm cho da có màu vàng nhạt hoặc đậm tùy vào mức độ của bệnh. Ngoài ra, biểu hiện của việc ngứa da, nổi mụn là do các chất độc giữ lại trong gan phát ra.
• Đau cơ, khớp: Triệu chứng này thường hiếm gặp, có khoảng 10% người mắc phải, nhưng khi xảy ra là dấu hiệu cảnh báo bệnh của bạn đang trở thành gan mãn tính.

Biến chứng của bệnh viêm gan A

Đa phần những người mắc bệnh viêm gan A sẽ tự khỏi bệnh trong vòng 1-2 tháng không đem lại hậu quả lâu dài. Sau khi phục hồi, virus cũng không còn tồn tại trong cơ thể của người phục hồi. Mặc dù viêm gan A không giống như viêm gan B và C không gây ra mạn tính nhưng nếu không dược nghỉ ngơi đúng cách và xây dựng chế độ ăn uống khoa họ, gan có thể phụ hồi chậm hoạc tổn thương kéo dài.Tuy nhiên, một số trường hợp có thể đe dọa tính mạng, gây ra suy gan có thể xảy ra ở những người đã có tiền sử về bệnh gan.  

Ngoài ra, quá trình viêm gây ra bởi viêm gan A cũng là một trong những yếu tố góp phần gây cứng động mạch (xơ mỡ động mạch).

Viêm gan A có chữa được không?

Hầu như trong các trường hợp viêm gan A có khả năng tự khỏi, bệnh nhân có triệu chứng nhẹ và hồi phục trong một hoặc hai tháng mà không cần điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên, việc chăm sóc và điều trị triệu không có phương pháp cụ thể: 

 Điều trị viêm gan A chủ yếu là các điều trị triệu chứng sau đây:

• Cần được nghỉ ngơi đầy đủ vì khi viêm gan A gây suy giảm chức năng gan sẽ dẫn đến tình trạng thiếu năng lượng. Vì thế tránh làm việc nặng hoặc căng thẳng để gan có thời gian phục hồi.
• Ưu tiên các loại thực phẩm có giàu đạm, vitamin, bổ sung thêm những loại trái cây ít đường ( táo, lê,...).
• Hạn chế tiêu thụ các thực phẩm có chứa nhiều dầu mỡ, chiên xào, các đồ chế biến sẵn và cay nóng.
• Không nên uống rượu bia quá mức và các chế phẩm có ảnh hưởng đến gan.
• Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày để hỗ trợ đào thải độc.

Trường hợp viêm gan A có thể tự khỏi nếu sức đề kháng cao, tuy nhiên vẫn có khoảng 10% rơi vào mãn tính, khi đó virus sẽ tấn công vào tế bào Kupffer, hoạt động quá mức từ đó phóng thích ra các chất gây viêm làm gan bị tổn thương trầm trọng, nguy cơ dẫn đến suy gan và có thể gây ra tử vong.

Cách phòng ngừa bệnh viêm gan A

Phòng ngừa viêm gan A là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe gan và ngăn chặn lây lan trong cộng đồng. Dưới đây là các biện pháp phòng ngừa hiệu quả:

1. Tiêm vaccine viêm gan A

Một trong những phòng bệnh viêm gan A hiệu quả lên đến 95% và đơn giản nhất là tiêm phòng viêm gan A. Một liệu trình sẽ cách nhau tối thiểu 6 tháng khi tiêm 2 liều vaccine. Những đối tượng ưu tiên nên tiêm phòng viêm gan A:

• Trẻ em dưới 1 tuổi.
• Những người đi du lịch đến vùng dịch.
• Những người mắc bệnh gan mãn tính kể cả viêm gan B và viêm gan C.
• Quan hệ tình dục đồng giới.
• Người nghiện thuốc lá.
• Những người tiếp xúc trực tiếp với người bị nhiễm.
• Người có rối loạn đông máu.

2. Giữ vệ sinh cá nhân

Cần rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh hoặc tiếp xúc với cộng đồng để ngăn ngừa bệnh viêm gan A cũng như bảo vệ sức khỏe cho bản thân. Có thể sử dụng nước rửa tay khô nếu như không có nước sạch.

3. Đảm bảo an toàn thực phẩm

Thực phẩm nên nấu chín kỹ đặc biệt là các loại hải sản như sò, hàu. Đối với rau, sản phẩm cần nên ngâm qua nước muối để loại bỏ vi khuẩn, tránh ăn rau sống ở vùng thiếu vệ sinh. Uống nước đun sôi hoặc nước đóng chai từ nguồn uy tín để phòng bệnh.

Đảm bảo an toàn thực phẩm để phòng ngừa bệnh viêm gan A

Xem thêm>>> Gợi ý 10 loại thực phẩm tốt cho người viêm gan

4. Tránh tiếp xúc với người bệnh

Cần tuân thủ biện pháp cách ly, tránh dùng chung các đồ dùng cá nhân ( dao cạo râu, kềm cắt móng,..) với người bị nhiễm viêm gan A để tránh lây nhiễm.

5. Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Kiểm tra sức khỏe định kỳ là một trong những biện pháp quan trọng nhất để bảo vệ lá gan khỏi các nguy cơ, bao gồm cả viêm gan A. Việc theo dõi chức năng gan và tình trạng miễn dịch giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn, từ đó đưa ra các biện pháp phòng ngừa hoặc điều trị kịp thời.

Virus viêm gan A (HAV) có thể được ngăn ngừa hiệu quả thông qua vaccine, nhưng trước khi tiêm, việc xét nghiệm kháng thể HAV là cần thiết để xác định tình trạng miễn dịch của cơ thể. Xét nghiệm này giúp kiểm tra xem bạn đã từng bị nhiễm HAV hay đã có kháng thể từ vaccine trước đó hay chưa. Nếu cơ thể đã có kháng thể, bạn có thể không cần tiêm vaccine, vì viêm gan A thường tạo miễn dịch suốt đời sau khi hồi phục.

Lưu ý khi chăm sóc người bệnh viêm gan A

Chăm sóc người bệnh không chỉ giúp họ phục hồi nhanh mà còn ngăn ngừa lây lan virus. Dưới đây là các lưu ý quan trọng:

• Hỗ trợ người bệnh: Cung cấp thực phẩm dễ tiêu hóa như súp, rau củ quả,... đảm bảo được nghỉ ngơi đầy đủ, tránh hoạt động nặng. Bên cạnh đó, khuyến khích uống nước nhiều để ngăn ngừa mất nước và hỗ trợ đào thải các độc tố ra bên ngoài.
• Ngăn ngừa lây nhiễm: Cần rửa tay thường xuyên khi chăm sóc người bệnh, sử dụng cồn hoặc dung dịch khử trùng để tiệt trùng các đồ dùng cá nhân. Nên giặt quần áo, chăn ga của người bệnh riêng biệt.
• Theo dõi triệu chứng: Khi cảm thấy trong người có những dấu hiệu của viêm gan A ( da vàng, sót, đau bụng) cần đi khám để điều trị kịp thời.

Kết luận

Viêm gan A là một bệnh truyền nhiễm có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Hiểu rõ viêm gan A là gì, nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và các biện pháp phòng ngừa là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe gan và ngăn chặn lây lan trong cộng đồng. Từ việc tiêm vaccine, giữ vệ sinh cá nhân, đến đảm bảo an toàn thực phẩm, mỗi hành động nhỏ đều góp phần duy trì lá gan khỏe mạnh. Hãy bắt đầu áp dụng các biện pháp phòng ngừa ngay hôm nay, kiểm tra sức khỏe định kỳ và chia sẻ kiến thức này với người thân để cùng nhau xây dựng một cuộc sống khỏe mạnh.

Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về cách chăm sóc gan, các bệnh viêm gan khác, hoặc thực phẩm tốt cho gan, hãy tiếp tục theo dõi các bài viết của chúng tôi. Hành động ngay để bảo vệ lá gan của bạn!