Biến chứng xơ gan dẫn đến vỡ tĩnh mạch thực quản và cách phòng ngừa

Nhiều người mắc xơ gan không chỉ phải chịu đựng sự suy giảm chức năng gan mà còn đối mặt với hàng loạt biến chứng âm thầm, đe dọa sức khỏe và tính mạng. Trong số đó, vỡ tĩnh mạch thực quản là một trong những hậu quả nguy hiểm nhất. Điều đáng lo ngại là quá trình giãn tĩnh mạch thường diễn ra lặng lẽ, không biểu hiện rõ ràng. Người bệnh hầu như không cảm nhận được bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào cho đến khi máu bắt đầu chảy, dẫn đến nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen những triệu chứng khẩn cấp cần xử trí ngay lập tức. Để giảm thiểu rủi ro, việc hiểu rõ biến chứng của xơ gan dẫn đến vỡ tĩnh mạch thực quản, triệu chứng, phương pháp điều trị và các biện pháp phòng ngừa là vô cùng quan trọng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nắm trọn thông tin cần thiết, từ cách nhận biết sớm những dấu hiệu bất thường cho đến các phác đồ điều trị hiện đại và chiến lược phòng bệnh an toàn.

Những biến chứng nguy hiểm từ bệnh xơ gan

Xơ gan là hậu quả của quá trình gan bị tổn thương kéo dài, thường bắt nguồn từ các nguyên nhân như viêm gan B, viêm gan C hay gan nhiễm mỡ. Khi nhu mô gan bị xơ hóa, các mô sẹo dần thay thế tế bào khỏe mạnh, khiến dòng máu đi qua gan bị cản trở và quá trình tuần hoàn trở nên rối loạn. Các tế bào gan đã xơ thường không thể phục hồi. Tuy nhiên, nếu phát hiện sớm và điều trị kịp thời, người bệnh vẫn có thể kiểm soát tình trạng này, giảm thiểu những biến chứng đe dọa tính mạng.

Xuất huyết tiêu hóa

Một trong những biến chứng thường gặp và nguy hiểm nhất của xơ gan là xuất huyết tiêu hóa. Khi các mô xơ cản trở lưu thông máu qua gan, áp lực tại tĩnh mạch cửa tăng cao, khiến tĩnh mạch thực quản và tĩnh mạch phình dạ dày bị giãn bất thường. Khi giãn đến một mức nhất định, chúng có thể vỡ ra, gây chảy máu ồ ạt trong đường tiêu hóa. Đây là tình trạng cấp cứu, đòi hỏi người bệnh phải được can thiệp y tế ngay lập tức để tránh nguy cơ tử vong.

Áp lực tại các tĩnh mạch cửa tăng cao làm vỡ tĩnh mạch thực quản

Phù nề chân và báng bụng

Không chỉ dừng lại ở mạch máu, sự suy yếu chức năng gan còn làm giảm lượng protein trong máu, khiến dịch dễ thoát ra khỏi thành mạch và tích tụ trong các mô. Hậu quả là người bệnh có thể bị phù nề chân và xuất hiện dịch trong khoang bụng gọi là báng bụng. Nếu dịch báng tích tụ quá nhiều, nguy cơ nhiễm trùng dịch báng càng cao.

Bệnh não gan

Gan suy giảm chức năng lọc máu khiến các chất độc, đặc biệt là khí amoniac (NH₃) sinh ra trong ruột, không được đào thải mà đi thẳng vào máu rồi tích tụ trong não. Sự hiện diện của các độc tố này có thể làm rối loạn hoạt động của hệ thần kinh trung ương, gây lú lẫn, mất phương hướng, thậm chí hôn mê. Đây chính là bệnh não gan.

Nhiễm trùng 

Khi gan mất khả năng thanh lọc và giải độc, hệ miễn dịch của cơ thể cũng suy giảm đáng kể. Người bệnh xơ gan vì vậy dễ bị các loại nhiễm trùng nguy hiểm như viêm phổi, nhiễm trùng máu hoặc nhiễm trùng dịch báng. Những tình trạng này không chỉ kéo dài thời gian điều trị mà còn làm tăng nguy cơ tử vong nếu không được kiểm soát tốt.

Xơ gan làm giảm khả năng miễn dịch của cơ thể gây nhiễm trùng máu

Ung thư gan

Ung thư gan được xem là biến chứng nặng nề và nguy hiểm bậc nhất của xơ gan. Ở giai đoạn đầu, bệnh tiến triển âm thầm, hầu như không có triệu chứng rõ rệt nên khó phát hiện. Chỉ khi khối u phát triển lớn, người bệnh mới cảm nhận các dấu hiệu như đau tức vùng hạ sườn phải, sụt cân nhanh, hoặc xuất huyết trong ổ bụng. Phần lớn trường hợp chỉ tình cờ được phát hiện qua khám sức khỏe định kỳ.

Triệu chứng của tình trạng vỡ tĩnh mạch thực quản

Vỡ tĩnh mạch thực quản thường xảy ra khi áp lực máu trong hệ tĩnh mạch cửa tăng cao vượt ngưỡng chịu đựng, khiến các mạch máu bị giãn rộng và rách. Những vết nứt này thường có đường kính trên 5 mm, gây xuất huyết nghiêm trọng và đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Người bệnh có thể đột ngột xuất hiện nhiều biểu hiện sau:
Nôn ra một lượng máu đáng kể 
Phân có màu đen 
Thường xuyên cảm thấy choáng váng 
Những trường hợp nặng thì bệnh nhân có thể mất ý thức 
Có các triệu chứng của bệnh xơ gan như: Vàng da, vàng mắt, dễ bầm tím, chảy máu,...
Để xác định chính xác nguyên nhân, bác sĩ thường chỉ định nội soi tiêu hóa hoặc chụp CT. Ngoài ra, còn có thể xét nghiệm máu và sinh thiết gan nếu cần thiết.

Giãn tĩnh mạch thực quản thường có triệu chứng khi tĩnh mạch bị vỡ và chảy máu

Cách phòng ngừa vỡ tĩnh mạch thực quản

Hiện nay, y học vẫn chưa tìm ra phương pháp phòng ngừa tuyệt đối cho biến chứng nguy hiểm này ở người mắc xơ gan. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là bạn hoàn toàn bất lực. Việc kiểm soát bệnh xơ gan và áp lực tĩnh mạch cửa từ sớm đóng vai trò then chốt. Một số nghiên cứu cho thấy, thuốc chẹn beta có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ chảy máu do giãn tĩnh mạch thực quản bằng cách hạ áp lực trong hệ tĩnh mạch cửa. Dù vậy, đây chỉ là biện pháp hỗ trợ, không thể đảm bảo phòng ngừa hoàn toàn.  Do đó việc điều trị sớm khi có nguy cơ xuất huyết là hết sức quan trọng nhằm kịp thời kiểm soát bệnh trạng và giảm nguy cơ tử vong.

Điều trị biến chứng vỡ tĩnh mạch thực quản

Vỡ tĩnh mạch thực quản là một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất của xơ gan, đồng thời cũng là nguyên nhân hàng đầu gây xuất huyết tiêu hóa. Khi các tĩnh mạch bị giãn quá mức và vỡ, máu sẽ chảy ồ ạt vào đường tiêu hóa, đe dọa trực tiếp tính mạng người bệnh nếu không được xử trí kịp thời. Trong tình huống khẩn cấp này, ưu tiên hàng đầu của bác sĩ là cấp cứu để kiểm soát và cầm máu, ngăn ngừa tình trạng mất máu cấp. Khi bệnh nhân đã qua cơn nguy hiểm, bước tiếp theo là can thiệp sớm bằng kỹ thuật thắt tĩnh mạch thực quản.
Thông thường, thủ thuật này sẽ được chỉ định cho những bệnh nhân có các dấu hiệu cảnh báo điển hình như:

• Nôn ra máu kèm đi ngoài có phân đen.
• Có các dấu hiệu mất máu do xuất huyết: Huyết áp giảm, tăng nhịp tim, giảm huyết sắc tố và số lượng hồng cầu.

Trong nhiều trường hợp, bác sĩ còn tiến hành nội soi để xác định chính xác mức độ giãn tĩnh mạch, đặc biệt khi phát hiện giãn cấp độ II – III đang chảy máu. Việc này giúp đội ngũ y tế đưa ra phác đồ điều trị phù hợp và kịp thời, giảm tối đa nguy cơ tử vong.

Xem thêm:

• Xơ gan có mấy giai đoạn? Cách phòng ngừa bệnh xơ gan
• Nguyên nhân gây ra xơ gan và cách phòng ngừa

Kết luận

Qua những thông tin trên, có thể thấy vỡ tĩnh mạch thực quản là biến chứng không thể xem nhẹ. Người bệnh xơ gan cần tuân thủ việc khám sức khỏe định kỳ và điều trị theo chỉ định của bác sĩ để kiểm soát tình trạng giãn tĩnh mạch ngay từ sớm. Việc chủ động phòng ngừa không chỉ giảm nguy cơ xuất huyết tiêu hóa mà còn giúp bảo vệ tính mạng, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.