Xơ gan mất bù là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và mức độ nguy hiểm.

Xơ gan mất bù là bệnh xơ gan giai đoạn cuối cùng với những biens chứng nghiêm trọng, đây chính là thời điểm cuối của bệnh xơ gan, nơi mà các mô sẹo đã thay thế phần lớn tế bào gan khỏe mạnh, khiến chức năng gan suy giảm nghiêm trọng. Ở giai đoạn này, cơ thể không chỉ suy yếu toàn diện mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Vậy xơ gan mất bù là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và mức độ nguy hiểm như thế nào. Cùng theo dõi bài viết dưới đây để có được những thông tin cần thiết.

Tìm hiểu chung về bệnh xơ gan mất bù

Xơ gan mất bù là gì?

Xơ gan mất bù là giai đoạn tiến triển nặng nề của bệnh xơ gan, khi các mô gan khỏe mạnh đã bị tổn thương quá mức và không còn khả năng bù đắp cho phần gan bị hư hại. Ở giai đoạn xơ gan còn bù, lá gan vẫn duy trì được những chức năng thiết yếu như thải độc, chuyển hóa và tổng hợp protein, nên người bệnh có thể chưa nhận thấy nhiều triệu chứng rõ rệt. Thế nhưng, khi bước sang giai đoạn xơ gan mất bù, khả năng hoạt động của gan suy giảm nghiêm trọng, khiến các quá trình chuyển hóa và lọc độc tố trở nên rối loạn. Đây chính là thời điểm người bệnh bắt đầu xuất hiện nhiều triệu chứng và có thể tiến triển đến suy gan giai đoạn cuối.
Theo số liệu từ Quỹ Viêm gan C của Vương quốc Anh, trung bình khoảng 18% người mắc xơ gan còn bù sẽ tiến triển sang xơ gan mất bù trong vòng 5 năm. Báo cáo năm 2017 cũng ghi nhận hơn 10,6 triệu ca xơ gan mất bù trên toàn thế giới, phản ánh thực trạng bệnh lý này đang ngày càng phổ biến và là gánh nặng lớn đối với y tế toàn cầu.

Xơ gan mất bù là bệnh lý vô cùng nghiêm trọng có thể đe dọa tính mạng người bệnh

Nguyên nhân gây xơ gan mất bù 

Xơ gan mất bù là giai đoạn nặng nhất của bệnh xơ gan, khi gan đã bị tổn thương nghiêm trọng đến mức mô sẹo lan rộng và cản trở gần như hoàn toàn các chức năng vốn có của cơ quan này. Ở thời điểm này, gan không còn khả năng tự bù trừ cho phần mô bị hủy hoại, khiến các triệu chứng trở nên rõ rệt và nguy hiểm hơn.

Trên thực tế, bất kỳ tổn thương lâu dài nào ở gan cũng có thể dẫn đến hình thành sẹo, và nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời, các mô sẹo sẽ dần thay thế mô lành, đẩy bệnh tiến triển sang giai đoạn mất bù. Có nhiều nguyên nhân khác nhau làm khởi phát quá trình này:

• Viêm gan virus B hoặc viêm gan virus C mạn tính.
• Tích tụ chất béo trong gan.
• Thường xuyên uống nhiều bia, rượu
• Tích tụ đồng trong gan.
• Tích tụ sắt trong gan.
• Tổn thương đường mật
• Bệnh gan tự miễn
• Ống dẫn mật hoạt động không bình thường.
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc, chẳng hạn như Methotrexate.

Triệu chứng xơ gan mất bù

Xơ gan thường không gây ra các triệu chứng ở giai đoạn đầu nhưng khi bệnh tiến triễn nặng nề hơn, bước sang giai đoạn xơ gan mất bù, bạn thường gặp những triệu chứng và dấu hiệu của các biến chứng dưới đây:

• Vàng da và mắt
• Mệt mỏi
• Sụt cân
• Dễ chảy máu và bầm tím
• Xuất huyết tiêu hóa
• Phù chân
• Cổ trướng (báng bụng)
• Đau bụng
• Lách to
• Sốt
• Buồn nôn và chán ăn
• Bệnh não gan
• Lòng bàn tay son
• Ngón tay dùi trống
• Tĩnh mạch mạng nhện ở ngực bụng
• Móng trắng
• Nước tiểu có màu nâu hoặc cam
• Tinh hoàn teo và vú to ở nam giới
• Ngứa không rõ nguyên nhân.

Không chỉ dừng lại ở các biểu hiện bên ngoài, người mắc xơ gan mất bù còn có hệ miễn dịch suy giảm rõ rệt, tạo điều kiện cho nhiều bệnh nhiễm trùng. Các biến chứng nhiễm trùng phổ biến bao gồm viêm phúc mạc nhiễm khuẩn nguyên phát, nhiễm trùng đường tiểu, viêm phổi hoặc viêm mô tế bào.

Bệnh xơ gan có thể gây phù nề, chướng bụng

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh xơ gan mất bù

Khi xơ gan bước sang giai đoạn mất bù, nghĩa là lá gan đã bị tổn thương nghiêm trọng, các mô sẹo lan rộng khiến gan gần như không còn khả năng tự hồi phục. Những biến chứng của xơ gan là biểu thị cho giai đoạn xơ gan còn bù sang giai đoạn xơ gan mất bù: 

• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa (cổ trướng, xuất huyết tiêu hóa, lách to...) đây là biến chứng điển hình. 
• Thiếu máu (thiếu máu tán huyết, thiếu máu do thiếu folate, thiếu máu do cường lách) 
• Hội chứng gan thận 
• Bệnh não gan (lú lẫn, rung giật cơ, hôi miệng trong suy gan) Hội chứng gan phổi, tăng áp phổi, tràn dịch màng phổi, tăng thống khí,... 
• Viêm phúc mạc nhiễm khuẩn nguyên phát 
• Ung thư biểu mô tế bào gan

Xơ gan mất bù sống được bao lâu?

Xơ gan mất bù không có khả năng tự phục hồi, vì vậy hiện nay y học chưa có phương pháp nào có thể chữa khỏi hoàn toàn. Các phác đồ điều trị chủ yếu nhằm giảm triệu chứng, làm chậm quá trình xơ hóa và kéo dài thời gian sống cho người bệnh.

• Nếu bệnh được phát hiện sớm, tức là vẫn ở giai đoạn còn bù, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát và kéo dài tuổi thọ từ 10 đến 20 năm.
• Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển sang giai đoạn mất bù (xơ gan cổ trướng), tình hình trở nên nghiêm trọng hơn rất nhiều. Thống kê cho thấy tuổi thọ trung bình lúc này chỉ khoảng 1–3 năm, và có đến 50% bệnh nhân chỉ sống thêm được 4–7 tháng nếu không có hướng điều trị tích cực.
• Nguy hiểm hơn, khi xơ gan mất bù biến chứng thành ung thư gan và di căn, thời gian sống thường không vượt quá 1 năm.

Trên thực tế, tuổi thọ của mỗi người bệnh còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố: thể trạng, sức đề kháng, mức độ tổn thương của gan, biến chứng kèm theo và khả năng đáp ứng với phác đồ điều trị. Yếu tố tâm lý cũng đóng vai trò quan trọng. Người bệnh duy trì tinh thần lạc quan, tránh lo lắng, tuân thủ chế độ ăn uống, nghỉ ngơi và hướng dẫn của bác sĩ có thể giúp kéo dài sự sống đáng kể.

Trong giai đoạn này, vì gan đã gần như mất hoàn toàn khả năng tái tạo, các bác sĩ đôi khi sẽ khuyến nghị ghép gan như giải pháp cuối cùng để mang lại cơ hội sống lâu hơn. Thống kê cho thấy, ghép gan có thể giúp người bệnh kéo dài tuổi thọ từ 15–20 năm, với hơn 70% bệnh nhân sau phẫu thuật có thể sống khỏe trên 5 năm. Dù vậy, đây là phương pháp phức tạp, chi phí cao và đòi hỏi nguồn gan hiến tặng phù hợp. Không phải ai cũng đáp ứng tốt sau phẫu thuật, nên việc điều trị bằng ghép gan vẫn là một thách thức lớn.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị xơ gan mất bù

Xét nghiệm và chẩn đoán xơ gan mất bù

Xơ gan mất bù là giai đoạn nặng của bệnh xơ gan, khi gan đã tổn thương sâu và mất gần như toàn bộ khả năng tự phục hồi. Ở giai đoạn này, người bệnh có thể được chẩn đoán dù trước đó đã từng biết mình mắc xơ gan hay chưa. Việc phát hiện sớm đóng vai trò sống còn, bởi đây chính là chìa khóa để kiểm soát biến chứng và kéo dài tuổi thọ.

• Xét nghiệm máu: Công thức máu toàn phần thường thấy số lượng tiểu cầu giảm, chức năng gan như ( AST, ALT, GGT, bilirubin ), khả năng đông máu, nồng độ albumin và tầm soát virus viêm gan B, C.
• Chẩn đoán hình ảnh: CT-scan, MRI, hoặc các kỹ thuật đo độ đàn hồi gan hiện đại như Cộng hưởng từ đàn hồi (MRE) và siêu âm đàn hồi thoáng qua (TE) giúp bác sĩ quan sát chi tiết kích thước, cấu trúc và mức độ xơ hóa của gan.
• Sinh thiết gan: Có thể được chỉ định, dù đây không phải là xét nghiệm bắt buộc cho tất cả người bệnh.

Xét nghiệm máu chẩn đoán xơ gan

Phương pháp điều trị xơ gan mất bù

Khi đã bước sang giai đoạn mất bù, các tổn thương ở gan không thể hồi phục. Mục tiêu điều trị vì vậy tập trung vào việc ngăn chặn bệnh tiến triển, kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống, đồng thời điều trị nguyên nhân gây xơ gan để hạn chế các biến chứng mới.

Nhiễm trùng

Viêm phúc mạc nhiễm khuẩn nguyên phát là biến chứng thường gặp. Bác sĩ sẽ chỉ định kháng sinh phổ rộng như cephalosporin hoặc quinolon ngay cả trước khi có kết quả cấy vi khuẩn. Khi có kháng sinh đồ, phác đồ điều trị sẽ được điều chỉnh để đạt hiệu quả cao nhất.

Cổ trướng

Người bệnh thường được khuyến nghị chế độ ăn hạn chế muối kết hợp dùng thuốc lợi tiểu. Với chức năng thận bình thường, phác đồ khởi đầu thường gồm spironolactone kết hợp furosemid và có thể điều chỉnh liều theo đáp ứng. Nếu thận suy, việc dùng thuốc sẽ được theo dõi nghiêm ngặt cùng xét nghiệm điện giải như Na+, K+, Cl-. Ở những trường hợp cổ trướng nặng, bác sĩ có thể thực hiện chọc hút dịch trước khi tiếp tục điều trị bằng thuốc.

Xuất huyết tiêu hóa

Vỡ giãn tĩnh mạch thực quản là biến chứng nguy hiểm, tỷ lệ tử vong cao. Khi người bệnh đang chảy máu hoặc huyết động không ổn định, nội soi cấp cứu để thắt tĩnh mạch phải được tiến hành trong vòng 12 giờ, kết hợp truyền dịch hoặc truyền máu nếu cần. Với trường hợp ổn định hơn, thuốc terlipressin và kháng sinh tĩnh mạch được chứng minh giúp giảm tỷ lệ tử vong và nguy cơ nhiễm trùng. Sau khi xuất viện, thuốc chẹn beta không chọn lọc như carvedilol thường được kê để phòng tái phát. Rối loạn đông máu và giảm tiểu cầu cũng được theo dõi sát.

Bệnh não gan

Lactulose – dạng siro hoặc thụt tháo là lựa chọn phổ biến giúp giảm táo bón, yếu tố làm nặng thêm bệnh não gan.

Hội chứng gan thận

Tổn thương thận cấp thường đi kèm xơ gan mất bù. Truyền dịch tĩnh mạch là điều trị chính, đồng thời ngưng các thuốc lợi tiểu, thuốc giãn mạch hay thuốc độc thận để bảo vệ thận tối đa.

Ghép gan

Ghép gan là lựa chọn duy nhất có thể mang lại cơ hội hồi phục lâu dài cho người bệnh xơ gan mất bù. Tuy nhiên, việc tìm kiếm người hiến phù hợp không hề dễ dàng, vì vậy trong thời gian chờ đợi, bệnh nhân vẫn cần tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị triệu chứng nhằm duy trì ổn định và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Chế độ sinh hoạt giúp hạn chế tiến triển của xơ gan mất bù

Chế độ sinh hoạt

• Theo dõi tình trạng tiến triển của xơ gan 
• Không sử dụng thuốc kích thích hay rượu
• Tập thể dục đều đặn 
• Giữ tinh thần yêu đời, lạc quan
• Giảm cân tránh thừa cân và béo phì 
• Hạn chế thuốc gây độc gan

Đối với chế độ dinh dưỡng

• Ăn ít muối, hạn chế chấm mắm, tương, chao
• Bổ sung đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng
• Đánh giá tình trạng dinh dưỡng
• Giảm lượng nước uống trong ngày
• Có thể phải bổ sung dinh dưỡng bằng đường tĩnh mạch nếu bạn không thể ăn

Ăn uống lành mạnh và bổ sung nhiều chất xơ để phòng ngừa xơ gan

Phòng ngừa xơ gan mất bù

Cách phòng ngừa hiệu quả nhất chính là loại bỏ hoặc vô hiệu hóa những nguyên nhân khiến gan bị tổn thương kéo dài. Khi kiểm soát được căn nguyên gây bệnh, quá trình tiến triển nặng của xơ gan có thể được chặn đứng hoặc ít nhất là làm chậm lại, giúp lá gan duy trì chức năng lâu hơn.
Điều này đặc biệt quan trọng trong giai đoạn xơ gan còn bù, khi gan vẫn có khả năng tự bù trừ. Nếu loại bỏ được tác nhân gây hại ở thời điểm này, người bệnh không chỉ giảm đáng kể nguy cơ bước sang giai đoạn mất bù mà còn hạn chế khả năng hình thành ung thư biểu mô tế bào gan và kéo dài thời gian sống sót. Một số giải pháp hữu ích người bệnh nên lưu ý như sau:

• Kiêng hoàn toàn rượu bia.
• Quản lý cân nặng hợp lý, tránh thừa cân, béo phì.
• Dùng thuốc, lựa chọn thuốc cẩn thận để tránh gây nhiễm độc gan.
• Tránh dùng thuốc chống viêm không steroid (NSAID).
• Tiêm phòng để tránh tổn thương cấp tính do virus.
• Kiểm soát đái tháo đường.
• Quan hệ tình dục an toàn.
• Xây dựng chế độ ăn lành mạnh bằng những thực phẩm giàu chất xơ (rau củ quả, trái cây), chất béo có lợi từ dầu thực vật, cá, quả hạch…
• Duy trì thói quen tập thể dục đều đặn.
• Kiểm tra gan thường xuyên để phát hiện sớm các tổn thương bất thường, từ đó áp dụng phương pháp điều trị kịp thời.

Xem thêm:

• Xơ gan giai đoạn cuối có triệu chứng gì, điều trị được không?
• Quá trình phát triển của xơ gan qua từng giai đoạn

Trên đây là tổng hợp tất cả các thông tin liên quan đến tình trạng xơ gan mất bù. Hy vọng thông qua những chia sẻ này, người bệnh đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích để chủ động theo dõi, phát hiện và điều trị bệnh hiệu quả.