Chọc dịch màng bụng trong xơ gan: Những điều cần biết

Chọc dịch màng bụng là thủ thuật thường được chỉ định trong các trường hợp chẩn đoán, phân tích dịch cổ trướng hoặc điều trị hút tháo dịch màng bụng. Đây là một thủ thuật an toàn, hiệu quả trong việc đánh giá các vấn đề về bụng như cổ trướng, chấn thương, đau bụng cấp tính hay viêm phúc mạc. Thủ thuật này cũng có thể chỉ định cho phụ nữ có thai khi dịch màng bụng có nguy cơ ảnh hưởng thai nhi.

Chọc dịch màng bụng là gì?

Chọc dịch màng bụng là một thủ thuật y khoa được thực hiện khi trong ổ bụng xuất hiện tình trạng cổ trướng – tức là sự tích tụ bất thường của dịch trong khoang màng bụng. Hiện tượng này thường gặp ở những người mắc các bệnh lý như xơ gan, ung thư. Trong quá trình thực hiện, bác sĩ sẽ dùng kim hoặc ống mảnh đưa vào khoang bụng để hút lượng dịch ra ngoài.
Chọc dịch có thể chỉ lấy để xét nghiệm nhằm tìm ra nguyên nhân gây cổ trướng hoặc điều trị khi dịch quá nhiều, gây chèn ép lên cơ hoành và các cơ quan gây đau đớn cho bệnh nhân.

Thủ thuật chọc dịch màng bụng là thủ thuật có xâm lấn vào thành bụng, nhằm hút dịch giữa màng bụng và các cơ quan.

Chọc dịch màng bụng được chỉ định khi nào?

Thủ thuật chọc dịch màng bụng được bác sĩ chỉ định trong nhiều tình huống nhằm phục vụ cho chẩn đoán hoặc điều trị. Cụ thể:

• Khi nghi ngờ bệnh nhân có viêm phúc mạc hoặc chảy máu trong ổ bụng, bác sĩ sẽ tiến hành chọc dịch để xác định nguyên nhân.
• Trong trường hợp nhiễm trùng dịch màng bụng, thủ thuật giúp lấy mẫu dịch kiểm tra, hỗ trợ chẩn đoán chính xác tình trạng nhiễm khuẩn.
• Xét nghiệm kiểm tra nguyên nhân dẫn đến tích tụ dịch.
• Tháo bớt dịch khi cổ trướng quá to gây ảnh hưởng đến thận, ruột, gây khó thở và đau ngực.
• Kiểm tra tổn thương, nhiễm trùng sau chấn thương.
• Kiểm tra một số loại ung thư như ung thư gan.
• Có thể chỉ định cho bệnh nhi khi cổ trướng gây khó thở, cần tháo dịch.
• Trường hợp phụ nữ mang thai, dịch gây ảnh hưởng thai nhi.

Chọc dịch màng bụng không có chống chỉ định tuyệt đối. Tuy nhiên, bác sĩ sẽ cân nhắc giữa lợi ích chọc dịch và các tai biến trong các trường hợp sau:

• Người bệnh rối loạn đông máu, chảy máu.
• Người có bệnh lý về tim mạch: Loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim...

Quy trình thực hiện chọc dịch màng bụng

Trước khi tiến hành thủ thuật, bệnh nhân sẽ được bác sĩ tư vấn kỹ lưỡng về lý do cần thực hiện, mục đích của việc chọc dịch cũng như những lưu ý quan trọng trước và sau thủ thuật. Để thuận tiện cho quá trình thực hiện, bác sĩ thường yêu cầu bệnh nhân đi tiểu trước nhằm làm trống bàng quang.

Quá trình thực hiện:

• Trước hết, bệnh nhân được kiểm tra toàn diện các chỉ số sức khỏe như huyết áp, nhịp tim…
• Bệnh nhân cần nằm ngửa, hai chân co.
• Bác sĩ siêu âm và xác định vị trí chọc kim.
• Gây tê cục bộ và sát trùng rộng vùng chọc kim.
• Khi đã sẵn sàng, bác sĩ thực hiện chọc kim hoặc thông ống: Tùy theo mục đích, quá trình sẽ nhanh hoặc kéo dài, với việc xét nghiệm có thể chỉ cần lượng một ống kim 50ml. Trường hợp cần hút dịch nhằm giảm áp lực trong ổ bụng, bác sĩ sẽ dẫn dịch ra bình chứa lớn, ống dẫn được cố định cẩn thận bằng băng gạc. Mỗi lần chỉ nên hút tối đa 2000ml dịch, và nếu cần, có thể thực hiện lại sau 24–48 giờ.
• Các thao tác được thực hiện theo nguyên tắc hút kín.
• Khi đạt đủ lượng dịch cần thiết, bác sĩ rút kim, sát khuẩn lại vùng chọc và băng ép bằng băng dính y tế. Do vết thương rất nhỏ, nên không cần khâu. Sau thủ thuật, bệnh nhân được nghỉ ngơi và theo dõi huyết áp trong khoảng 2–4 giờ.

Bệnh nhân sẽ được hướng dẫn và cần hợp tác theo hướng dẫn của nhân viên y tế để tránh các tai biến không mong muốn.

Những tai biến có thể gặp khi thực hiện thủ thuật chọc dịch màng bụng

Quai ruột bít đầu kim

Trong quá trình hút dịch, nếu dòng chảy của dịch trở nên chậm hoặc ngừng hẳn dù vẫn còn dấu hiệu cổ trướng, có thể do quai ruột đã bít vào đầu kim. Khi đó, bác sĩ sẽ điều chỉnh lại tư thế của bệnh nhân hoặc thay đổi hướng kim để khắc phục. Đôi khi, đầu kim có thể gây trầy xước nhẹ thành ruột dẫn đến chảy máu, nhưng đây không phải là biến chứng nghiêm trọng. Trong suốt quá trình thực hiện, bệnh nhân luôn được bác sĩ và điều dưỡng theo dõi sát sao để đảm bảo an toàn.

Chọc vào ruột

Tai biến này hiếm gặp, thường xảy ra ở trẻ nhỏ hoặc bệnh nhân không hợp tác trong quá trình làm thủ thuật. Khi có dấu hiệu kim đi vào lòng ruột, bác sĩ sẽ lập tức rút kim ra, bịt kín vị trí chọc và theo dõi kỹ tình trạng đau bụng, nhiệt độ cơ thể cũng như phản ứng tại vùng chọc. Nếu cần, bệnh nhân sẽ được hội chẩn với chuyên khoa ngoại để xử lý kịp thời.

Chọc kim vào mạch máu

Đây cũng là tai biến ít gặp. Khi đầu kim vô tình chạm vào mạch máu, dịch hút ra có thể lẫn vệt đỏ của máu. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ ngay lập tức rút kim và theo dõi sát tình trạng bệnh nhân, đặc biệt là ở những người có nghi ngờ nhiễm trùng máu.

Nhiễm khuẩn thứ phát

Biến chứng này thường do khâu vô khuẩn chưa được đảm bảo hoặc thao tác chọc kim không dứt khoát. Người bệnh có thể xuất hiện các biểu hiện toàn thân như sốt cao đột ngột, huyết áp và mạch thay đổi bất thường, vùng bụng đau và sưng viêm tại vị trí chọc,...

Choáng khi hút dịch nhiều

Trong một số trường hợp, bác sĩ cần hút lượng dịch lớn ra khỏi cơ thể bệnh nhân. Tuy nhiên, nếu thực hiện quá nhanh hoặc quá nhiều, việc giảm áp lực đột ngột có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ tuần hoàn và hô hấp. Khi đó, bệnh nhân có thể gặp các triệu chứng như hạ huyết áp, chóng mặt, choáng váng, lạnh người,... Khi xuất hiện những dấu hiệu trên, cần báo ngay cho bác sĩ hoặc điều dưỡng để kịp thời ngừng hoặc làm chậm tốc độ hút dịch. Tùy tình trạng, bác sĩ sẽ tiến hành các biện pháp chống sốc hoặc truyền dịch bù để giúp bệnh nhân ổn định.
Mặc dù những tai biến này không thường xảy ra, nhưng nếu có, chúng có thể khiến tình trạng bệnh nặng hơn. Vì vậy, người bệnh cần được theo dõi chặt chẽ cả trước và sau khi thực hiện thủ thuật để đảm bảo an toàn tối đa.

Bác sĩ sẽ theo dõi và hướng dẫn trước và sau khi phẫu thuật

Những lưu ý quan trọng khi thực hiện chọc dịch màng bụng

• Trước khi tiến hành thủ thuật, bác sĩ sẽ hướng dẫn chi tiết cho người bệnh về chế độ ăn uống, việc sử dụng thuốc, giữ gìn vệ sinh cá nhân cũng như chi phí và thời gian hồi phục,... Người bệnh nên chủ động đặt câu hỏi nếu có điều gì chưa rõ để hiểu rõ quy trình, giúp quá trình thực hiện diễn ra an toàn và thuận lợi hơn.
• Sau khi chọc dịch, bệnh nhân cần nằm nghỉ tại chỗ trong một khoảng thời gian ngắn, giữ nguyên tư thế để ổn định cơ thể. Nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường như chóng mặt, mệt lả, lạnh người,... cần báo ngay cho nhân viên y tế
• Khi hết thuốc tê, cảm giác đau nhẹ tại vị trí chọc có thể xuất hiện, bác sĩ có thể kê thêm thuốc giảm đau như paracetamol.
• Người bệnh nên tiếp tục theo dõi vùng da tại vị trí chọc, giữ băng trong vòng 24 giờ. Nếu thấy có hiện tượng rò dịch, sưng tấy hoặc viêm đỏ, cần thông báo ngay cho bác sĩ.
• Việc làm sạch vùng da bằng nước muối sinh lý hoặc nước ấm được khuyến khích.
• Hầu hết các bệnh nhân có thể sinh hoạt bình thường.

Xem thêm:

• Phân độ xơ gan: 5 cấp độ và cách chẩn đoán
• Phác đồ điều trị xơ gan của Bộ Y Tế chi tiết từng bước

Kết luận

Hy vọng rằng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về thủ thuật chọc dịch màng bụng cũng như những điều cần lưu ý khi thực hiện. Đừng quên lưu lại và chia sẻ để mọi người cùng nắm rõ thông tin, giúp quá trình phối hợp với bác sĩ diễn ra an toàn và đạt hiệu quả cao nhất.