Phù do xơ gan là gì? Nguyên nhân và cách giảm nhẹ

Phù là một dấu hiệu thường xuất hiện khi xơ gan đã tiến triển đến các giai đoạn nặng, F3 và F4. Tình trạng này không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đáng kể đến khả năng vận động và sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Hãy theo dõi bài viết dưới đây của Thuốc Viêm Gan để hiểu rõ hơn về nguyên nhân, biểu hiện và cách kiểm soát phù do xơ gan.

Phù do xơ gan là gì?

Phù do xơ gan là một trong những biểu hiện thường gặp ở người mắc bệnh gan mạn tính, xảy ra khi dịch trong lòng mạch thoát ra ngoài và tích tụ trong các mô, khiến vùng bị ảnh hưởng sưng nề và tăng kích thước rõ rệt. Những vị trí dễ xuất hiện phù nhất là mu bàn chân, mắt cá, mặt trước cẳng chân, đôi khi lan lên hai chi trên, vùng mi mắt hoặc thậm chí là toàn thân.

Trên thực tế, phù có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý khác nhau như suy tim, suy thận, hay các rối loạn tuần hoàn tĩnh mạch. Tuy nhiên, phù do xơ gan lại có những đặc điểm nhận biết riêng biệt giúp phân biệt với các nguyên nhân khác.

Thông thường, phù do xơ gan là dạng phù mềm, khi dùng tay ấn vào sẽ thấy lõm xuống, sau khoảng 1 – 2 phút da mới dần trở lại trạng thái ban đầu. Vùng phù thường có màu trắng nhạt và không gây đau. Giai đoạn đầu, phù thường xuất hiện ở chi dưới như mắt cá chân hoặc cẳng chân. Khi bệnh tiến triển nặng hơn, người bệnh có thể gặp phải phù toàn thân, phù ổ bụng hay còn gọi là xơ gan cổ trướng.

Không chỉ dừng lại ở đó, người bị xơ gan giai đoạn cuối còn có thể xuất hiện nhiều triệu chứng nguy hiểm khác như vàng da, vàng mắt, xuất huyết tiêu hoá, tuần hoàn bàng hệ… Nếu không được phát hiện sớm và điều trị đúng hướng, tình trạng này có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí đe dọa đến tính mạng người bệnh.

Phù do xơ gan gây ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng vận động của người bệnh

Cơ chế gây phù trong xơ gan

Phù là một trong những biểu hiện thường gặp ở người mắc bệnh xơ gan, hình thành do nhiều cơ chế tác động đồng thời hoặc riêng lẻ. Trong đó, hai cơ chế chính là tăng áp lực tĩnh mạch cửa và giảm áp lực keo trong máu.

Cơ chế chính

Tăng áp lực tĩnh mạch cửa và giảm áp lực keo là 2 cơ chế chính gây phù trong xơ gan. Cụ thể:

Giảm áp lực keo

Gan là nơi tổng hợp các loại protein thiết yếu, đặc biệt là albumin – chất giúp duy trì áp lực keo, giữ nước bên trong lòng mạch. Khi chức năng gan bị tổn thương do xơ hóa, khả năng tổng hợp albumin giảm sút, khiến áp lực keo giảm theo. Hệ quả là nước trong mạch máu dễ dàng thoát ra mô kẽ, gây nên tình trạng phù nề ở các vùng cơ thể.

Tăng áp lực tĩnh mạch cửa

Ở người bị xơ gan, các tế bào gan lành bị thay thế bởi mô sẹo, làm cản trở dòng máu lưu thông qua gan. Sự tắc nghẽn này khiến áp lực trong hệ tĩnh mạch cửa tăng cao, đồng thời gây ứ trệ tuần hoàn từ các tĩnh mạch lách và ruột non. Áp lực tăng kéo dài dẫn đến tích tụ dịch trong ổ bụng (cổ trướng), phù hai chi dưới và nổi rõ các tĩnh mạch dưới da.

Tăng áp lực tĩnh mạch cửa là cơ chế gây phù ở người bệnh xơ gan

Cơ chế phụ

Khi mạch máu bị giãn hoặc rò rỉ, cơ thể sẽ kích hoạt cơ chế giữ nước và muối để bù đắp lượng dịch bị mất. Ở bệnh nhân xơ gan, hiện tượng giãn mạch tạng và mạch ngoại biên làm giảm lưu lượng máu đến thận. Điều này kích hoạt hệ thống renin–angiotensin–aldosteron (RAA), khiến thận tăng tái hấp thu muối và nước, làm tăng thể tích dịch trong lòng mạch và dẫn đến ứ dịch, phù nề toàn thân.

Ngoài ra, gan còn có nhiệm vụ chuyển hóa và thải trừ nhiều hormone, trong đó có aldosteron. Khi gan suy yếu, hormone này không được đào thải hiệu quả, dẫn đến tình trạng dư thừa. Aldosteron tăng cao càng thúc đẩy quá trình giữ muối và nước, khiến tình trạng phù trong xơ gan trở nên trầm trọng hơn.

Làm sao giảm tình trạng phù trong xơ gan?

Ở giai đoạn xơ gan có biểu hiện phù nề, mục tiêu điều trị hàng đầu của bác sĩ là kiểm soát và giảm tình trạng ứ dịch trong cơ thể. Phương pháp được áp dụng phổ biến nhất là sử dụng thuốc lợi tiểu, giúp đào thải bớt lượng nước dư thừa, từ đó làm giảm tình trạng phù chân và cảm giác nặng nề, khó chịu cho người bệnh.

Tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị của bác sĩ

Người bệnh xơ gan khi đã xuất hiện phù cần tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn và phác đồ điều trị của bác sĩ chuyên khoa. Việc điều trị đúng và đều đặn không chỉ giúp kiểm soát triệu chứng mà còn làm chậm tiến triển của bệnh, hạn chế nguy cơ xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng.

Thận trọng trong việc sử dụng thuốc

Một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc giảm đau không steroid hoặc thuốc kháng viêm corticoid, có thể làm tăng tình trạng ứ dịch trong cơ thể. Do đó, trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào, người bệnh nên trao đổi kỹ với bác sĩ điều trị để được tư vấn cách sử dụng an toàn và phù hợp với tình trạng sức khỏe.

Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát phù do xơ gan. Người bệnh nên ăn nhạt, hạn chế tối đa lượng muối trong khẩu phần ăn bằng cách giảm gia vị khi nấu nướng. Ngoài ra, cần tránh các loại thực phẩm chứa nhiều muối như đồ hộp, thực phẩm chế biến sẵn hay dưa muối, mắm, chà bông… Việc duy trì một chế độ ăn lành mạnh, cân đối sẽ góp phần hỗ trợ gan hoạt động tốt hơn và giảm đáng kể tình trạng phù nề.

Xây dựng dinh dưỡng lành mạnh giúp cải thiện tình trạng phù do xơ gan

Đảm bảo cân bằng lượng nước trong cơ thể

Đối với người bệnh bị phù do xơ gan, việc duy trì cân bằng lượng nước trong cơ thể đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Người bệnh cần bổ sung nước một cách hợp lý, không quá nhiều nhưng cũng không quá ít. Lượng nước cần thiết cho mỗi người sẽ được xác định dựa trên tình trạng cụ thể, bao gồm lượng nước tiểu bài tiết và lượng nước mất đi không nhận thấy được trong quá trình hô hấp, tiết mồ hôi…

Chính vì vậy, bệnh nhân nên thăm khám định kỳ để được bác sĩ đánh giá và tư vấn cụ thể về chế độ bổ sung nước phù hợp, giúp cơ thể duy trì trạng thái ổn định và hỗ trợ kiểm soát tình trạng phù hiệu quả.

Một số biện pháp hỗ trợ khác

Bên cạnh việc điều chỉnh lượng nước, người bệnh bị phù do xơ gan có thể cải thiện tình trạng sức khỏe bằng những biện pháp sau:

• Duy trì hoạt động thể chất nhẹ nhàng và đều đặn nhằm tăng cường lưu thông máu. Người bệnh nên lựa chọn các bài tập nhẹ, phù hợp với thể trạng, tránh gắng sức quá mức.
• Tránh đứng hoặc ngồi lâu một chỗ để hạn chế tình trạng ứ trệ tuần hoàn.
• Tuyệt đối không sử dụng rượu, bia hay các chất kích thích trong suốt quá trình điều trị.
• Khi nghỉ ngơi hoặc ngủ, nên kê cao chân để hỗ trợ máu tĩnh mạch trở về tim, giảm nguy cơ ứ đọng máu và phù nề.

Xem thêm:

• Chọc dịch màng bụng trong xơ gan: Những điều cần biết
• Các phương pháp điều trị xơ gan thường dùng an toàn và hiệu quả
• Phác đồ điều trị xơ gan của Bộ Y Tế chi tiết từng bước

Kết luận

Những thông tin trên đây là tổng hợp các kiến thức cơ bản về hiện tượng phù do xơ gan mà Thuốc Viêm Gan muốn gửi đến bạn đọc. Hy vọng rằng bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, cơ chế hình thành cũng như những biện pháp hữu ích để cải thiện và hạn chế tình trạng phù, từ đó bảo vệ sức khỏe lá gan một cách tốt nhất.