Bị xơ gan kiêng ăn gì? Danh sách thực phẩm cần tránh

Người bị xơ gan thường băn khoăn không biết nên kiêng ăn gì để hỗ trợ quá trình điều trị. Thực tế, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò then chốt giúp giảm gánh nặng cho gan, cải thiện chức năng gan và ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng hơn. Vậy bị xơ gan nên khiêng ăn gì? Danh sách thực phẩm cần nên tránh để giúp bảo vệ gan khỏe.

Vì sao người bị xơ gan cần có chế độ ăn kiêng hợp lý?

Xơ gan là hậu quả của nhiều nguyên nhân khác nhau gây tổn thương gan, đặc trưng bởi quá trình viêm, thoái hóa, hoại tử tế bào gan và sự hình thành các nốt tái tạo xen kẽ với mô xơ. Bệnh thường tiến triển âm thầm qua hai giai đoạn: xơ gan còn bù và xơ gan mất bù.

Ở giai đoạn này, người bệnh thường gặp phải các triệu chứng như mệt mỏi, chán ăn, sụt cân, rối loạn tiêu hóa, táo bón, đau tức vùng bụng, hoặc cổ trướng. Nếu không được kiểm soát, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như xuất huyết tiêu hóa do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản, hội chứng não gan, hôn mê gan, thậm chí là ung thư gan.
Việc xây dựng một chế độ dinh dưỡng phù hợp đóng vai trò vô cùng quan trọng. Ăn uống khoa học giúp người bệnh xơ gan phòng ngừa suy dinh dưỡng, hỗ trợ phục hồi chức năng gan.

Xơ gan nên kiêng ăn gì?

Đối với người bị xơ gan, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giảm tải gánh nặng cho gan, giúp cơ quan này có cơ hội phục hồi và hạn chế tổn thương thêm. Mỗi giai đoạn bệnh sẽ có yêu cầu dinh dưỡng khác nhau, song người bệnh cần đặc biệt lưu ý hạn chế những nhóm thực phẩm sau để hỗ trợ quá trình điều trị đạt hiệu quả tốt nhất.

Kiêng hoàn toàn rượu bia và đồ uống có cồn

Rượu bia là là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra xơ gan. Theo thống kê, khoảng 48% trường hợp xơ gan có liên quan trực tiếp đến việc lạm dụng rượu bia. Những người thường xuyên uống rượu có nguy cơ mắc bệnh cao gấp ba lần so với người không uống.

Vì vậy, việc tuyệt đối tránh xa rượu bia là yêu cầu bắt buộc đối với người bị xơ gan. Đây là cách duy nhất để ngăn ngừa tình trạng suy gan, ung thư gan cũng như giúp cải thiện sức khỏe tổng thể. Bên cạnh đó, rượu bia còn gây hại cho nhiều cơ quan khác trong cơ thể, khiến người bệnh thêm mệt mỏi và giảm khả năng phục hồi.

Hạn chế thực phẩm chứa nhiều muối

Gan là cơ quan điều hòa nước và natri trong cơ thể. Khi gan bị tổn thương, khả năng này suy giảm, dễ dẫn đến hiện tượng ứ dịch, phù nề và cổ chướng. Do đó, người bị xơ gan cần hạn chế lượng muối nạp vào cơ thể để tránh tích nước và giảm gánh nặng cho gan. Cụ thể lượng muối cung cấp không nên quá 5g/ngày với xơ gan giai đoạn đầu và không quá 3g/ngày với xơ gan cổ chướng.
Để hạn chế lượng muối cung cấp vào, người bệnh cần chú ý:

• Hạn chế các món kho mặn, xào. Ưu tiên các món luộc hấp.
• Không nên cho thêm gia vị vào trong quá trình nấu nướng.
• Nên dùng nước mắm hoặc xì dầu thay thế cho muối. 1g muối tương đương với 5ml nước mắm hoặc 8ml xì dầu.
• Tránh các thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều muối: dưa cà muối, giò chả, pate, đồ hộp, giăm bông, thịt xông khói, xúc xích, khô cá,…

Bị xơ gan hạn chế ăn thực phẩm chứa nhiều muối

Hạn chế thực phẩm chứa nhiều đường và chất tạo ngọt

Các loại thực phẩm có hàm lượng đường cao không chỉ gây tăng cân, béo phì mà còn làm tổn thương tế bào gan, từ đó gia tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ và tiểu đường. Đường tinh luyện và chất tạo ngọt nhân tạo khiến gan phải hoạt động nhiều hơn để chuyển hóa, gây quá tải cho cơ quan này. Vì vậy, người bị xơ gan nên hạn chế tiêu thụ bánh kẹo ngọt, nước ngọt có gas, nước ép đóng chai hoặc các món tráng miệng nhiều đường.

Kiêng ăn thịt, trứng, hải sản sống tái

Khi chức năng gan bị suy giảm, khả năng tiêu hóa và loại bỏ vi khuẩn của cơ thể cũng yếu đi. Việc ăn các thực phẩm chưa được nấu chín kỹ như thịt, cá, trứng hay hải sản sống có thể làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn, nhiễm ký sinh trùng như Salmonella, Listeria, Toxoplasma hoặc E. coli, dẫn đến ngộ độc thực phẩm và khiến tình trạng gan thêm nghiêm trọng.
Ngoài ra, các món tái sống thường chứa nhiều chất béo bão hòa và cholesterol, khiến gan phải làm việc vất vả hơn để tiêu hóa. Do đó, người bị xơ gan nên ưu tiên các món được nấu chín kỹ, tránh tuyệt đối thực phẩm sống hoặc chưa chín hoàn toàn.

Người bị xơ gan nên kiêng ăn thực phẩm sống

Tránh thực phẩm chứa nhiều cholesterol xấu

Gan là cơ quan chịu trách nhiệm sản xuất mật – thành phần quan trọng giúp tiêu hóa và hấp thụ chất béo. Khi bị xơ gan, khả năng tạo mật giảm, dẫn đến việc tiêu hóa chất béo trở nên khó khăn hơn. Nếu thường xuyên ăn thực phẩm nhiều cholesterol, người bệnh dễ gặp các triệu chứng như đầy hơi, khó tiêu, buồn nôn, tiêu chảy hoặc khởi phát nhiều triệu chứng rối loạn tiêu hóa khác. Những thực phẩm chứa nhiều cholesterol bao gồm: lòng đỏ trứng, mỡ động vật, da gà da vịt, phủ tạng động vật…

Thực phẩm chế biến sẵn không tốt cho người bị xơ gan

Người mắc bệnh xơ gan nên đặc biệt hạn chế sử dụng các loại thực phẩm chế biến sẵn, bởi chúng thường chứa nhiều chất béo bão hòa, đường, muối và các chất phụ gia có thể làm gan tổn thương nặng hơn.

• Chất béo bão hòa và đường có thể kích thích phản ứng viêm, làm tích tụ mỡ trong gan, khiến tình trạng xơ hóa tiến triển nhanh hơn.
• Hàm lượng muối cao khiến cơ thể giữ nước, gây phù nề tay chân, cổ trướng và làm bụng phình to do ứ dịch.
• Các chất bảo quản, phụ gia làm tăng gánh nặng chuyển hóa, khiến gan phải làm việc nhiều hơn.

Vì vậy, người bệnh nên tránh xa các món như xúc xích, lạp xưởng, patê, đồ ăn nhanh, giò chả… để giảm gánh nặng cho gan và giúp kiểm soát quá trình tiến triển của bệnh.

Không uống nhiều nước nếu bị xơ gan cổ chướng

Đối với người bị xơ gan cổ chướng, việc uống quá nhiều nước có thể khiến tình trạng ứ dịch nghiêm trọng hơn, làm tăng nguy cơ biến chứng như viêm phúc mạc, hạ natri máu hoặc suy thận.

Người bệnh nên điều chỉnh lượng nước uống mỗi ngày theo công thức:

Lượng nước cần uống = lượng nước tiểu 24 giờ trước đó + lượng dịch mất bất thường (do sốt, nôn, tiêu chảy...) + 300 – 500ml (tùy theo thời tiết).
Tránh xa những món ăn khó tiêu để giảm gánh nặng cho gan
Các loại thực phẩm nhiều dầu mỡ, chất béo, chất xơ quá cao hoặc chứa quá nhiều carbohydrate,... Các món ăn gây khó tiêu có thể khiến gan hoạt động quá mức và làm tổn thương các tế bào gan.

Người bị xơ gan không nên ăn những đồ ăn khó tiêu

Các loại thực phẩm nhiều dầu mỡ, chất béo, chất xơ quá cao hoặc chứa quá nhiều carbohydrate đều có thể khiến hệ tiêu hóa làm việc vất vả, buộc gan phải hoạt động quá mức. Điều này dễ dẫn đến mệt mỏi, đầy bụng và khiến tế bào gan bị tổn thương thêm.

Người bị bệnh xơ gan kiêng ăn gì khó tiêu, nhiều dầu mỡ

Xơ gan nên kiêng gì để bệnh không nặng thêm?

Hạn chế hút thuốc

Khói thuốc lá chứa hàng trăm chất độc hại, trong đó có nicotine và hơn 70 hợp chất có khả năng gây ung thư. Những chất này không chỉ làm tổn thương tế bào gan mà còn thúc đẩy quá trình viêm và xơ hóa diễn ra nhanh hơn. Nicotine có thể làm tăng phản ứng viêm, còn các hợp chất khác lại cản trở gan trong việc tổng hợp enzyme và chuyển hóa dinh dưỡng. Vì vậy, người bị xơ gan tuyệt đối không nên hút thuốc lá, thuốc lào hay thuốc lá điện tử để tránh làm gan yếu đi và tổn thương thêm.

Tránh lạm dụng thuốc và thực phẩm chức năng

Nhiều loại thuốc và thực phẩm chức năng, nếu dùng sai cách hoặc quá liều, có thể khiến tình trạng xơ gan trở nên nghiêm trọng hơn. Một số thuốc cần đặc biệt lưu ý gồm: thuốc giảm đau hạ sốt (như paracetamol), thuốc tránh thai, thuốc chống đông máu, thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs), thuốc kháng sinh và các loại thuốc Đông y, thuốc nam, thuốc bắc không rõ nguồn gốc.
Do đó, người bệnh xơ gan cần hết sức thận trọng trong việc sử dụng thuốc. Chỉ nên dùng khi thật sự cần thiết và luôn tham khảo ý kiến bác sĩ kể cả với các loại thuốc không kê đơn.

Xem thêm: 10 thực phẩm nên ăn khi bị xơ gan để giúp hỗ trợ gan khỏe

Kết luận

Việc kiêng ăn khi bị xơ gan không chỉ đơn giản là loại bỏ một vài món ăn có hại, mà quan trọng hơn là xây dựng một chế độ dinh dưỡng khoa học và cân bằng, giúp cơ thể vẫn được cung cấp đầy đủ dưỡng chất cần thiết. Một thực đơn hợp lý sẽ không chỉ hỗ trợ bảo vệ và phục hồi chức năng gan, mà còn giúp người bệnh kiểm soát tốt tiến triển của bệnh. Bên cạnh chế độ ăn uống, người mắc xơ gan nên duy trì thói quen tái khám định kỳ để theo dõi sức khỏe và điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp.