Xơ gan còn bù là gì? Những điều bạn cần biết

Xơ gan là hệ quả của quá trình gan bị tổn thương kéo dài, khi các tế bào gan khỏe mạnh dần bị thay thế bằng mô sẹo. Ở giai đoạn xơ gan còn bù, phần lớn người bệnh hầu như không nhận thấy triệu chứng rõ rệt, bởi gan vẫn đủ khả năng duy trì các chức năng thiết yếu. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, xơ gan còn bù có thể chuyển sang giai đoạn xơ gan mất bù, lúc này gan suy giảm nghiêm trọng chức năng, kéo theo nhiều biến chứng nguy hiểm.

Xơ gan còn bù là gì?

Gan là một trong những cơ quan nội tạng quan trọng nhất của cơ thể, đảm nhiệm vai trò lọc bỏ độc tố khỏi máu và tổng hợp nhiều dưỡng chất thiết yếu để duy trì sự sống. Tuy nhiên, khi gan bị tổn thương kéo dài, các mô gan khỏe mạnh dần bị thay thế bằng mô sẹo thì đây chính là tình trạng xơ gan. Càng nhiều mô sẹo hình thành, chức năng gan càng suy giảm nghiêm trọng.
Mức độ tổn thương gan có thể phân chia từ nhẹ tới nặng như sau:

• Mức độ nhẹ
• Tổn thương nhẹ tới trung bình (xơ hóa)
• Tổn thương trung bình đến nặng (xơ hóa đến xơ gan còn bù)
• Tổn thương nghiêm trọng đến suy gan (xơ gan mất bù)

Trong đó, xơ gan còn bù là giai đoạn tổn thương trung bình, khi các tế bào gan khỏe mạnh vẫn có khả năng gánh vác và bù trừ chức năng cho những tế bào đã bị tổn thương. Vì vậy, ở giai đoạn này, hoạt động của gan nhìn chung vẫn được duy trì ổn định.
Điều đáng mừng là nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người bệnh xơ gan còn bù hoàn toàn có cơ hội phục hồi sức khỏe gần như bình thường. Ngược lại, nếu các tác nhân gây hại như virus viêm gan, rượu bia, ma túy hoặc thuốc độc gan không được loại bỏ, bệnh sẽ tiến triển nặng dần và nhanh chóng chuyển sang xơ gan mất bù.

Ở mức độ xơ gan còn bù, các tế bào gan khỏe mạnh còn có khả năng gánh vác lại cho các tế bào bị tổn thương

Triệu chứng xơ gan còn bù

Do đây là giai đoạn đầu, gan vẫn duy trì được một phần chức năng và các biểu hiện bệnh chưa thực sự rõ ràng. Chính vì vậy, nhiều người bệnh dễ chủ quan hoặc nhầm lẫn với những rối loạn sức khỏe thông thường khác. Tuy nhiên, người bệnh có thể cảm thấy các bất thường như:

• Chán ăn, ăn không ngon
• Ngứa ngáy, bầm tím ngoài da
• Thỉnh thoảng có cảm giác tức vùng hạ sườn phải
• Mệt mỏi, không tỉnh táo
• Phù nhẹ ở chân
• Nước tiểu có màu vàng đậm hơn
• Có thể có chảy máu cam không rõ nguyên do
• Suy giảm khả năng tình dục, kinh nguyệt không đều
• Nổi mao mạch hình sao ở lưng, ngực, cổ, bụng

Điều đáng lo ngại là xơ gan còn bù nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể tiến triển thành xơ gan mất bù hoặc ung thư gan. Đặc biệt, xơ gan chỉ có khả năng được chữa khỏi hoàn toàn nếu được can thiệp từ sớm. Vì vậy, khi nhận thấy bất kỳ bất thường nào kể trên, người bệnh cần chủ động thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.

Nguyên nhân xơ gan còn bù

Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng xơ gan còn bù. Dưới đây là các nguyên nhân:

Bệnh gan do rượu

Rượu là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra xơ gan còn bù. Theo một nghiên cứu năm 2019, nguy cơ xơ gan ở phụ nữ có thể tăng ngay cả khi chỉ uống rượu bia ở mức vừa phải. Trong khi đó, nam giới sẽ có nguy cơ cao nếu uống trên một ly rượu mỗi ngày.

Mặc dù gan có khả năng chuyển hóa và thải độc rượu, nhưng việc nạp lượng cồn quá nhiều trong thời gian dài sẽ khiến tế bào gan bị tổn thương và hình thành sẹo. Người nghiện rượu lâu năm thường có nguy cơ cao nhất tiến triển thành xơ gan.

Viêm gan siêu vi mạn tính

Viêm gan B và viêm gan C là hai loại viêm gan siêu vi phổ biến nhất, có thể âm thầm tiến triển thành xơ gan nếu không được điều trị kịp thời. Một số yếu tố nguy cơ nhiễm bệnh bao gồm:

• Quan hệ tình dục không an toàn.
• Dùng chung kim tiêm, đặc biệt trong tiêm chích ma túy.
• Truyền máu không an toàn.
• Các thủ thuật như xăm mình, làm móng, xỏ khuyên nếu không đảm bảo vô trùng.

Hiện nay, vaccine có thể giúp phòng ngừa viêm gan B nhưng chưa có vaccine cho viêm gan C. Vì vậy, việc kiểm soát và điều trị sớm viêm gan siêu vi có vai trò rất quan trọng để ngăn ngừa tiến triển sang xơ gan còn bù.

Tình dục không an toàn có thể gây viêm gan siêu vi mạn tính dẫn đến xơ gan

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu hoặc viêm gan nhiễm mỡ không do rượu

Gan nhiễm mỡ không do rượu xảy ra khi chất béo tích tụ trong gan nhưng không liên quan đến việc uống rượu. Nếu bệnh tiến triển nặng hơn thành viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH), gan sẽ dễ bị viêm, tổn thương và hình thành sẹo.
Những người có nguy cơ cao mắc bệnh này:

• Hội chứng chuyển hóa như béo phì, đái tháo đường, tăng cholesterol, tăng huyết áp.
• Hội chứng buồng trứng đa nang.

Nguyên nhân khác

• Bệnh xơ nang.
• Viêm gan tự miễn: Xuất hiện ở những người có tiền sử bệnh tự miễn, lúc này hệ thống miễn dịch của bạn sẽ tấn công nhầm các tế bào bình thường tỏng cơ thể.
• Tổn thương đường mật, như viêm đường mật nguyên phát.
• Di truyền như hemochromatosis (tình trạng tích tụ sắt trong cơ thể), bệnh Wilson (tình trạng tích tụ đồng trong gan).
• Thuốc như acetaminophen, kháng sinh, thuốc chống trầm cảm…

Biến chứng của xơ gan còn bù 

Xơ gan là một trong những giai đoạn nặng nề nhất của các bệnh lý gan mạn tính. Dù đang ở giai đoạn xơ gan còn bù khi gan vẫn duy trì được một phần chức năng người bệnh tuyệt đối không nên chủ quan. Ở giai đoạn này, phần lớn các trường hợp chưa xuất hiện biến chứng nguy hiểm. Người bệnh có thể sinh hoạt tương đối bình thường nếu tuân thủ điều trị, ăn uống khoa học và theo dõi sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, xơ gan còn bù không có nghĩa là an toàn tuyệt đối. Nếu không kiểm soát tốt, bệnh có thể tiến triển sang giai đoạn xơ gan mất bù, kéo theo nhiều biến chứng nghiêm trọng như cổ trướng, vàng da, xuất huyết tiêu hóa do vỡ giãn tĩnh mạch thực quản, dạ dày hoặc bệnh não gan.

Chẩn đoán bệnh xơ gan còn bù

Ở giai đoạn xơ gan còn bù, phần lớn người bệnh gần như không có biểu hiện rõ rệt, khiến việc phát hiện trở nên khó khăn. Chính vì vậy, việc thăm khám định kỳ và thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu như:

Xét nghiệm hóa sinh gan

Thông qua việc kiểm tra các chỉ số như albumin, bilirubin, men gan, yếu tố đông máu…, bác sĩ có thể xác định tình trạng hoạt động của gan. Những bất thường trong các chỉ số này là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ xơ gan còn bù hoặc các bệnh lý gan khác.

Siêu âm và đo độ đàn hồi gan

Gan khi bị xơ hóa sẽ trở nên cứng và mất đi sự mềm mại tự nhiên. Vì thế, kỹ thuật đo độ cứng (đàn hồi) của gan giúp phát hiện sớm tổn thương và mức độ xơ hóa. Bên cạnh đó, siêu âm gan còn cho phép quan sát hình ảnh gián tiếp như: bờ gan gồ ghề, tĩnh mạch cửa giãn, lách to... Đồng thời, siêu âm cũng hỗ trợ phát hiện khối u ở gan do ung thư ở bệnh nhân u gan.

Sinh thiết gan

Trong một số trường hợp phức tạp, khi chưa xác định được nguyên nhân gây xơ gan còn bù, bác sĩ có thể chỉ định sinh thiết gan. Thủ thuật này lấy một mẫu nhỏ mô gan để phân tích dưới kính hiển vi, từ đó đánh giá mức độ tổn thương cũng như tìm ra nguyên nhân chính xác.

Phương pháp sinh thiết gan qua ngã cảnh

Phương pháp phòng ngừa xơ gan còn bù

Bạn có thể phòng ngừa mọt số yếu tố có nguy cơ khiến bạn dễ bị xơ gan còn bù. Dù vậy, nhưng bạn cũng có thể mắc bệnh dù đã phòng ngừa chặt chẽ, vì thế hãy luôn kiểm tra sức khỏe của mình dù bạn có thể thấy mình đang khỏe mạnh.

• Không uống rượu bia
• Quan hệ tình dục an toàn
• Tiêm ngừa viêm gan siêu vi B, cúm
• Xăm mình hoặc xỏ khuyên ở những nơi uy tín và được khử trùng đúng cách
• Không sử dụng ma túy, thuốc phiện, chất gây nghiện khác
• Không sử dụng kim tiêm với người khác
• Sử dụng các thuốc độc cho gan như acetaminophen, aspirin,... khi được bác sĩ chỉ định
• Khám sức khỏe định kỳ
• Ăn uống lành mạnh, tránh ăn quá mặn, ăn nhiều đồ dầu mỡ, thức ăn đóng hộp,...
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh
• Tập luyện thường xuyên tránh việc lười vận động

Chế độ dinh dưỡng lành mạnh sẽ giúp hạn chế diễn tiến của bệnh

Kết luận

Xơ gan còn bù là giai đoạn bệnh vẫn có khả năng kiểm soát và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Ở thời điểm này, gan vẫn giữ được một phần chức năng và có cơ hội phục hồi khi người bệnh tuân thủ phác đồ điều trị, đồng thời xây dựng lối sống lành mạnh: ăn uống khoa học, hạn chế rượu bia, tập luyện thường xuyên và tái khám định kỳ. Chủ động chăm sóc sức khỏe ngay từ giai đoạn xơ gan còn bù sẽ giúp ngăn ngừa bệnh tiến triển sang giai đoạn nặng hơn.