Gan nhiễm mỡ ở người già: Nguyên nhân, biến chứng và hướng điều trị

Gan nhiễm mỡ ở người già dễ gặp phải nhiều vấn đề về gan do chức năng gan suy giảm theo thời gian. Trong đó, gan nhiễm mỡ đặc biệt là thể liên quan đến rối loạn chuyển hóa là tình trạng phổ biến và tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu không được phát hiện sớm. Hiểu rõ nguyên nhân, biến chứng và hướng điều trị sẽ giúp người lớn tuổi cùng gia đình chủ động kiểm soát bệnh, bảo vệ gan khỏe mạnh và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ ở người già

Gan nhiễm mỡ ở người cao tuổi là kết quả của nhiều yếu tố đan xen, bắt nguồn từ quá trình lão hóa tự nhiên, các bệnh lý mạn tính cho đến thói quen sinh hoạt lâu năm.

Quá trình lão hóa tự nhiên

Khi tuổi tác tăng lên, hoạt động chuyển hóa trong cơ thể đặc biệt là ở gan dần suy giảm. Gan không còn đủ khả năng phân giải và đào thải chất béo hiệu quả như trước, khiến mỡ dễ tích tụ lại trong tế bào gan. Đồng thời, quá trình teo cơ ở người cao tuổi làm giảm khối lượng cơ bắp vốn là nơi tiêu hao năng lượng lớn. Sự mất cân bằng này khiến cơ thể có xu hướng tích trữ mỡ nhiều hơn, đặc biệt ở vùng nội tạng và gan. Vì vậy, ngay cả những người lớn tuổi có vóc dáng bình thường vẫn có thể mắc gan nhiễm mỡ.

Bệnh lý mãn tính ở người già

Bên cạnh yếu tố tuổi tác, người già thường phải đối mặt với nhiều bệnh lý mạn tính như tiểu đường type 2, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp hay hội chứng chuyển hóa (gồm béo phì và kháng insulin). Những rối loạn này tác động trực tiếp đến chức năng gan. Chẳng hạn, tình trạng kháng insulin khiến gan tăng sản xuất triglyceride là một dạng chất béo gây tích tụ trong gan. Theo Tạp chí Nội tiết Lão khoa (2022), có đến 65% người cao tuổi mắc tiểu đường đồng thời bị gan nhiễm mỡ.

Gan nhiễm mỡ ở người già được gây ra bởi nhiều nguyên nhân

Mỡ máu cao ở người già

Khi lượng mỡ trong máu tăng quá cao, vượt quá khả năng xử lý của gan, phần chất béo dư thừa sẽ tích tụ lại, gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ. Ngược lại, khi gan đã bị nhiễm mỡ, chức năng chuyển hóa lipid bị suy giảm, dẫn đến rối loạn mỡ máu hoặc khiến tình trạng này ngày càng nặng hơn.

Tác dụng phụ của thuốc điều trị bệnh

Người cao tuổi thường phải sử dụng thuốc lâu dài để kiểm soát các bệnh lý nền như tim mạch, khớp hay tiểu đường. Tuy nhiên, việc dùng thuốc kéo dài cũng góp phần gây bệnh. Thuốc corticoid (điều trị viêm khớp, dị ứng) làm tăng tích trữ mỡ toàn thân, bao gồm cả gan. Thuốc hóa trị ung thư (methotrexate) hoặc thuốc tim mạch (amiodarone) có thể gây độc tế bào gan, rối loạn chuyển hóa lipid. Thậm chí, lạm dụng paracetamol (trên 4g/ngày) cũng khiến gan quá tải, giảm khả năng chuyển hóa mỡ.

Lối sống thiếu khoa học

Tuổi càng cao, khả năng vận động thường giảm, dẫn đến tiêu hao năng lượng thấp và dễ tích tụ mỡ thừa. Cùng với đó, thói quen ăn uống kém lành mạnh như tiêu thụ nhiều tinh bột tinh chế (cơm trắng, bánh mì trắng), thực phẩm chứa đường, hoặc sử dụng rượu bia trong thời gian dài càng làm gan phải làm việc quá sức, khiến tình trạng gan nhiễm mỡ ở người già trở nên nghiêm trọng hơn.

Triệu chứng và chẩn đoán gan nhiễm mỡ ở người già

Phát hiện sớm các dấu hiệu gan nhiễm mỡ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giúp người cao tuổi điều trị kịp thời và ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, ở giai đoạn đầu, bệnh thường tiến triển âm thầm, với các triệu chứng mờ nhạt, dễ bị nhầm lẫn hoặc bỏ qua, đặc biệt là khi người bệnh đang mắc các bệnh lý nền như tiểu đường hay tim mạch.

Ở giai đoạn tiến triển hơn, người cao tuổi có thể xuất hiện những biểu hiện rõ ràng hơn như mệt mỏi kéo dài, ăn uống kém ngon miệng, cảm giác thiếu năng lượng. Một trong những triệu chứng điển hình là cảm giác đau tức hoặc nặng vùng hạ sườn phải do sự tích tụ mỡ gây áp lực lên nhu mô gan. Ngoài ra, bệnh nhân còn có thể cảm thấy đầy bụng, khó tiêu, dễ lầm tưởng với các rối loạn tiêu hóa thông thường.
Để xác định chính xác tình trạng gan nhiễm mỡ, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm và kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như:

• Xét nghiệm máu: giúp kiểm tra men gan (ALT, AST) và các chỉ số mỡ máu (triglyceride, LDL), qua đó đánh giá chức năng gan và mức độ rối loạn chuyển hóa lipid.
• Siêu âm gan: phương pháp phổ biến giúp nhận biết mức độ nhiễm mỡ, thường được chia thành ba cấp độ từ nhẹ (độ 1) đến nặng (độ 3).
• FibroScan hoặc CT scan: được sử dụng khi cần đánh giá sâu hơn, giúp phân biệt gan nhiễm mỡ với các bệnh lý nghiêm trọng khác như xơ gan hay khối u gan.

Biến chứng gan nhiễm mỡ ở người già

Gan nhiễm mỡ ở người cao tuổi là tình trạng đáng lo ngại hơn nhiều so với người trẻ, bởi quá trình lão hóa khiến gan suy giảm chức năng, khả năng tự phục hồi kém và thường đi kèm với nhiều bệnh lý nền. Chính vì vậy, các biến chứng của gan nhiễm mỡ ở người già thường xuất hiện nhanh, diễn tiến nặng và khó kiểm soát hơn.

Viêm gan

Khi lượng mỡ tích tụ trong gan vượt quá mức cho phép, các tế bào gan bắt đầu bị tổn thương, dẫn đến viêm. Ở người già, quá trình này diễn ra nhanh hơn do gan đã suy yếu theo tuổi tác. Viêm gan không chỉ làm giảm khả năng thải độc, mà còn khiến gan dễ bị tấn công bởi các tác nhân khác như vi khuẩn, virus hoặc thuốc.

Xơ gan

Xơ gan là một trong những biến chứng phổ biến và nghiêm trọng nhất của gan nhiễm mỡ ở người già. Khi tế bào gan bị phá hủy, mô sẹo dần thay thế mô lành, làm cấu trúc gan biến dạng và chức năng gan suy giảm nghiêm trọng. Ở người lớn tuổi, quá trình xơ hóa diễn ra nhanh hơn vì khả năng tái tạo tế bào kém. Họ thường gặp các biểu hiện nặng nề như chướng bụng, phù chân, xuất huyết tiêu hóa hoặc bệnh não gan, dẫn đến nguy cơ tử vong cao hơn so với người trẻ.

Ung thư gan

Ung thư gan là hậu quả nghiêm trọng nhất của gan nhiễm mỡ mạn tính. Tình trạng viêm và xơ hóa kéo dài kích thích sự phát triển của tế bào ác tính. Ở người cao tuổi, hệ miễn dịch suy yếu khiến tế bào ung thư phát triển nhanh hơn và khó kiểm soát. Đáng lo là bệnh thường chỉ được phát hiện ở giai đoạn muộn, khi các triệu chứng rõ rệt như đau hạ sườn phải, vàng da, sụt cân... mới xuất hiện, làm giảm đáng kể khả năng sống sót.

Biến chứng gan nhiễm mỡ ở người già nguy hiểm hơn ở người trẻ

Suy gan

Suy gan là giai đoạn cuối cùng, khi gan mất gần như hoàn toàn chức năng chuyển hóa và thải độc. Lúc này, độc tố tích tụ trong máu gây rối loạn toàn thân, ảnh hưởng đến tim, thận và não, khiến người bệnh dễ rơi vào tình trạng hôn mê gan hoặc tử vong.

Biến chứng ngoài gan

Gan nhiễm mỡ ở người già không chỉ dừng lại ở các tổn thương trong gan mà còn gây ra nhiều hệ lụy khác. Bệnh thường đi kèm với hội chứng chuyển hóa như cao huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu – những yếu tố làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Ngoài ra, suy giảm chức năng gan kéo dài có thể gây tổn thương thận, dẫn đến bệnh thận mạn tính, trong khi hệ miễn dịch yếu khiến người cao tuổi dễ bị nhiễm trùng hoặc mắc các bệnh tự miễn liên quan đến gan.

Cách điều trị gan nhiễm mỡ ở người già

Điều trị gan nhiễm mỡ ở người cao tuổi cần được thực hiện toàn diện, kết hợp giữa thay đổi lối sống, kiểm soát bệnh nền và sử dụng thuốc hỗ trợ theo chỉ định của bác sĩ.

Điều chỉnh lối sống

Đây là bước quan trọng nhất trong điều trị gan nhiễm mỡ. Người bệnh nên bắt đầu từ việc xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh và duy trì vận động hợp lý.

Về dinh dưỡng, nên tăng cường thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, trái cây ít đường, ngũ cốc nguyên hạt… giúp cải thiện tiêu hóa và giảm lượng mỡ tích tụ trong gan. Đồng thời, cần hạn chế mỡ động vật, thức ăn chiên rán và tuyệt đối tránh rượu bia, vì đây là những yếu tố làm tổn thương gan nặng hơn. Bên cạnh đó, duy trì vận động nhẹ nhàng mỗi ngày như đi bộ, yoga hoặc tập dưỡng sinh khoảng 30 phút sẽ giúp tăng cường tuần hoàn máu, giảm mỡ thừa và hỗ trợ chức năng gan hoạt động tốt hơn. Việc giảm cân hợp lý thông qua chế độ ăn uống khoa học và rèn luyện thể chất đều đặn được xem là phương pháp cốt lõi giúp cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa.

Người già cần thay đổi cách ăn uống để hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ

Kiểm soát bệnh nền

Người cao tuổi thường có các bệnh lý kèm theo như tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, vì vậy việc kiểm soát tốt các bệnh này đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị gan nhiễm mỡ. Cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, dùng thuốc đều đặn và duy trì lối sống khoa học để ổn định đường huyết, huyết áp và cân nặng.

Nếu bị thừa cân, nên giảm cân từ từ (khoảng 0,5 – 1kg mỗi tuần) nhằm giảm áp lực lên gan và hỗ trợ gan phục hồi hiệu quả hơn.

Thuốc hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ ở người già

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thuốc hỗ trợ giúp cải thiện chức năng gan và giảm mỡ tích tụ. Các dưỡng chất như vitamin E và acid béo omega-3 được chứng minh có khả năng bảo vệ tế bào gan, giảm viêm và cải thiện tình trạng mỡ gan.

Nếu người bệnh có mỡ máu cao, bác sĩ có thể kê thêm các nhóm thuốc như statin, fibrate hoặc omega-3 để kiểm soát lipid máu, hạn chế hình thành mỡ trong gan và ngăn ngừa biến chứng tim mạch. Điều quan trọng là không tự ý sử dụng thuốc hay các sản phẩm không rõ nguồn gốc. Mọi loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng hỗ trợ gan đều cần được bác sĩ chuyên khoa chỉ định và theo dõi để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.

Xem thêm:

• Gan nhiễm mỡ do rượu vs không do rượu: Phân biệt ngay
• Siêu âm gan nhiễm mỡ: Hiểu đúng kết quả trong 3 bước
• Chỉ số gan nhiễm mỡ là bao nhiêu và ý nghĩa của chúng

Kết luận

Gan nhiễm mỡ ở người cao tuổi là một vấn đề sức khỏe đáng lo ngại, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Việc duy trì lối sống lành mạnh, xây dựng chế độ ăn uống khoa học và tuân thủ hướng dẫn điều trị từ bác sĩ chính là chìa khóa giúp ngăn ngừa và cải thiện tình trạng bệnh.