Viêm gan C cấp tính: Triệu chứng và điều trị hiệu quả
Trong những năm gần đây, viêm gan C được xem là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất do khả năng âm thầm phá hủy gan và dễ chuyển sang mạn tính. Đặc biệt, viêm gan C cấp tính là giai đoạn đầu tiên sau khi virus xâm nhập, thường ít được chú ý do triệu chứng mờ nhạt hoặc dễ nhầm lẫn với các bệnh khác. Tuy nhiên, đây lại là thời điểm quan trọng nhất để phát hiện và điều trị sớm, giúp người bệnh có cơ hội khỏi hoàn toàn và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm như xơ gan, ung thư gan. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính có khoảng 58 triệu người đang sống chung với viêm gan C, trong đó mỗi năm ghi nhận thêm gần 1,5 triệu ca nhiễm mới. Phần lớn người bệnh không nhận biết được mình đang trong giai đoạn cấp tính cho đến khi bệnh tiến triển nặng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về viêm gan C cấp tính: triệu chứng và cách điều trị hiệu quả nhé.
Tổng quan về viêm gan C cấp tính
Theo ước tính, mỗi năm tại Mỹ có khoảng 2.000 trường hợp được chẩn đoán mắc viêm gan C cấp tính. Tuy nhiên, con số này chỉ mang tính chất tham khảo. Thực tế, theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), số ca nhiễm mới hằng năm có thể lên đến gần 30.000 trường hợp. Sự chênh lệch này xuất phát từ việc nhiều người nhiễm virus nhưng không có triệu chứng rõ ràng, dẫn đến khó phát hiện hoặc chưa được ghi nhận trong hệ thống thống kê.
Bệnh viêm gan C có lây không? Virus viêm gan C (HCV) được xếp vào nhóm bệnh truyền nhiễm và con đường lây chính là qua đường máu. Chỉ cần tiếp xúc trực tiếp với máu của người mang virus, nguy cơ lây truyền sẽ xảy ra. Điểm đặc biệt ở HCV là khả năng tự biến đổi cấu trúc gen, tạo ra nhiều biến chủng khác nhau. Điều này khiến cho bệnh không chỉ khó kiểm soát mà còn trở thành thách thức lớn trong việc điều trị và nghiên cứu vaccine phòng ngừa.
Trong giai đoạn cấp tính, ngoài việc virus tấn công gan, một số người bệnh còn có thể gặp phải rối loạn ngoài gan do cơ chế tác động chưa được xác định rõ ràng. Các rối loạn này bao gồm:
- Cryoglobulin máu thể hỗn hợp tình trạng protein bất thường trong máu đông lại khi gặp lạnh, gây tắc nghẽn mạch máu.
- Rối loạn chuyển hóa porphyrin da dẫn đến tình trạng nhạy cảm với ánh sáng, gây phỏng rộp hoặc tổn thương da.
- Viêm cầu thận ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng lọc máu của thận, làm suy giảm sức khỏe tổng thể.
Thông thường, triệu chứng của viêm gan C cấp tính sẽ xuất hiện sau khoảng 2 – 3 tháng kể từ lần đầu tiếp xúc với nguồn lây nhiễm. Tùy vào cơ địa và sức đề kháng của từng người, giai đoạn cấp tính có thể kéo dài từ vài tuần cho đến khoảng 6 tháng. Một số bệnh nhân có thể tự khỏi mà không cần điều trị, nhưng đa phần nếu không được phát hiện và can thiệp sớm, bệnh sẽ tiến triển sang viêm gan C mạn tính, gây nhiều biến chứng nghiêm trọng cho gan và các cơ quan khác.
Viêm gan C hiện đang là căn bệnh truyền nhiễm đáng lo ngại
Những con đường lây của viêm gan C cấp tính
Viêm gan C cấp tính là một bệnh lý truyền nhiễm do vi rút HCV gây ra, trong đó con đường lây truyền chủ yếu là qua đường máu. Điều này có nghĩa là chỉ cần có sự tiếp xúc trực tiếp với máu của người mang vi rút, nguy cơ nhiễm bệnh sẽ xuất hiện.
Nguy cơ cao nhất thường gặp ở những người tiêm chích ma túy và dùng chung bơm kim tiêm. Đây là con đường lây truyền phổ biến và nguy hiểm nhất, bởi vi rút có thể tồn tại trong máu còn sót lại trong kim tiêm và dễ dàng truyền sang người khác. Ngoài ra, các thủ thuật có nguy cơ tiếp xúc với máu như xăm trổ, bấm khuyên, hoặc làm thủ thuật thẩm mỹ tại những cơ sở không đảm bảo vô trùng cũng là yếu tố tiềm ẩn. Dụng cụ chưa được khử khuẩn triệt để có thể trở thành “cầu nối” vô hình đưa HCV từ người bệnh sang người khỏe mạnh. Bên cạnh đường máu, viêm gan C còn có thể lây qua quan hệ tình dục không an toàn và từ mẹ sang con trong quá trình sinh nở. Tuy nhiên, các con đường này ít gặp hơn so với lây qua máu. Nguy cơ thường cao hơn ở những trường hợp có quan hệ tình dục thô bạo, nhiều bạn tình, hoặc mắc kèm các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.
Một thắc mắc thường gặp là liệu có thể bị lây khi truyền máu hay không? Thực tế, nguy cơ này hiện nay rất thấp. Từ khi nước ta áp dụng quy trình xét nghiệm sàng lọc nghiêm ngặt đối với máu hiến, tỷ lệ lây truyền viêm gan C qua truyền máu gần như bằng không. Tuy vậy, cũng có những trường hợp hiếm hoi, người bệnh nhiễm HCV mà không xác định được yếu tố nguy cơ rõ ràng. Điều này cho thấy, viêm gan C vẫn có thể xảy ra ngoài dự đoán và việc chủ động phòng ngừa luôn đóng vai trò quan trọng.
Các triệu chứng lâm sàng của viêm gan C cấp tính
Viêm gan C cấp tính là giai đoạn đầu khi virus xâm nhập và bắt đầu tấn công gan. Điểm đặc biệt của bệnh lý này là đa phần không có biểu hiện rõ ràng. Chính vì thế, nhiều người chỉ tình cờ phát hiện khi đi khám sức khỏe định kỳ hoặc khi bệnh đã chuyển sang mạn tính.
Ở giai đoạn sớm, nếu có triệu chứng, chúng thường khá mờ nhạt và dễ nhầm lẫn với những vấn đề sức khỏe thông thường khác như rối loạn tiêu hóa hay cảm cúm. Người bệnh có thể gặp:
- Cơ thể mệt mỏi, uể oải kéo dài dù nghỉ ngơi đầy đủ.
- Chán ăn, đầy bụng, khó tiêu, đôi khi kèm theo cảm giác buồn nôn.
- Rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy hoặc táo bón thất thường.
- Đau cơ, nhức mỏi khớp và cảm giác nặng tức nhẹ vùng hạ sườn phải, vị trí của gan.
Các triệu chứng điển hình khác của viêm gan C cấp tính cũng cần nên quan tâm
- Vàng da, vàng mắt (kết mạc mắt đổi màu vàng nhạt). Đây là dấu hiệu quan trọng gợi ý tổn thương gan.
- Sụt cân không rõ nguyên nhân, đôi khi kèm theo sốt nhẹ.
- Các biểu hiện ngoài gan: đau nhức xương khớp, nổi mẩn ngứa ngoài da, rối loạn chức năng thận, tim mạch hoặc thay đổi ở niêm mạc, hệ tiêu hóa. Những triệu chứng này ít được chú ý nhưng lại có giá trị trong việc phát hiện sớm bệnh.
Thời gian ủ bệnh tức là từ lúc virus xâm nhập đến khi xuất hiện triệu chứng thường khá dài, dao động từ 2 đến 6 tháng, trung bình khoảng 45 ngày. Điều này khiến nhiều người chủ quan vì nghĩ mình vẫn khỏe mạnh, trong khi virus đã âm thầm gây tổn thương gan.
Viêm gan C cấp tính sẽ không có các dấu hiệu rõ ràng
Xét nghiệm và chẩn đoán viêm gan C cấp tính
Để xác định một người có đang mắc viêm gan C cấp tính hay không, các bác sĩ không chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng mà cần tiến hành nhiều loại xét nghiệm chuyên sâu, trong đó quan trọng nhất là xét nghiệm huyết thanh học.
Những xét nghiệm thường được chỉ định bao gồm:
- Xét nghiệm kháng thể viêm gan C (Anti-HCV): Đây là xét nghiệm nhằm phát hiện cơ thể đã từng tiếp xúc với virus viêm gan C hay chưa. Tuy nhiên, kết quả này chưa thể khẳng định ngay tình trạng nhiễm cấp tính vì kháng thể thường chỉ xuất hiện muộn, khoảng 8 – 12 tuần sau khi phơi nhiễm.
- Định lượng HCV-RNA (PCR): Là xét nghiệm phát hiện trực tiếp vật liệu di truyền của virus. Chỉ số HCV-RNA sẽ dương tính rất sớm, thường chỉ sau 2 tuần kể từ khi virus xâm nhập, vì vậy được coi là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán giai đoạn cấp.
- Xét nghiệm kiểu gen HCV: Giúp xác định tuýp virus gây bệnh, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp và tiên lượng hiệu quả hơn.
Các xét nghiệm bổ trợ khác
- Ngoài những xét nghiệm đặc hiệu kể trên, bác sĩ còn chỉ định thêm các xét nghiệm nhằm đánh giá chức năng gan và mức độ ảnh hưởng của bệnh, chẳng hạn như:
- Xét nghiệm men gan (ALT, AST): Men gan tăng cao thường gợi ý gan đang bị tổn thương. Tuy nhiên, trong viêm gan C cấp tính, men gan có thể tăng nhẹ hoặc thậm chí ở mức bình thường.
- Men Phosphatase kiềm và Bilirubin: Giúp đánh giá tình trạng tắc mật và khả năng chuyển hóa sắc tố mật của gan.
- Albumin huyết thanh, số lượng tiểu cầu và chỉ số đông máu INR: Đây là các chỉ số phản ánh chức năng tổng hợp của gan cũng như tình trạng đông máu. Khi gan bị tổn thương nặng, các chỉ số này sẽ thay đổi rõ rệt.
Tiêu chí để chẩn đoán về viêm gan C cấp do HCV đó là:
- Để đưa ra kết luận một trường hợp là viêm gan C cấp tính do HCV, bác sĩ thường dựa trên những tiêu chí chính sau:
- HCV-RNA dương tính: Xuất hiện sớm, chỉ sau khoảng 2 tuần phơi nhiễm virus.
- Anti-HCV có thể âm tính hoặc dương tính: Vì kháng thể thường hình thành muộn (8 – 12 tuần sau phơi nhiễm), nên kết quả âm tính không loại trừ khả năng mắc bệnh.
- Chỉ số men gan AST, ALT tăng nhẹ hoặc vẫn ở giới hạn bình thường: Đây là điểm khác biệt so với nhiều bệnh gan cấp tính khác.
- Theo dõi sự chuyển đổi huyết thanh: Với những trường hợp mắc bệnh dưới 6 tháng, bác sĩ có thể chỉ định theo dõi thêm để xem Anti-HCV từ âm tính chuyển sang dương tính – một dấu hiệu rõ ràng cho thấy tình trạng nhiễm HCV đang ở giai đoạn cấp.
Phòng ngừa viêm gan C cấp tính
Tránh xa các hành vi nguy cơ cao: Những hành động tưởng chừng nhỏ nhặt như dùng chung bơm kim tiêm, thực hiện xăm trổ hay bấm khuyên ở những cơ sở không đảm bảo vệ sinh có thể khiến bạn đối diện với nguy cơ lây nhiễm HCV rất cao. Virus viêm gan C có khả năng tồn tại trong máu khô nhiều ngày, chỉ cần một vết xước nhỏ cũng đủ để xâm nhập vào cơ thể. Do đó, bạn nên lựa chọn cơ sở y tế hoặc thẩm mỹ uy tín, luôn sử dụng kim tiêm và dụng cụ vô trùng, tuyệt đối không chia sẻ chúng với người khác.
Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với máu và dịch tiết: Máu, dịch cơ thể như tinh dịch hay dịch tiết từ vết thương hở của người mang virus có thể là nguồn lây nhiễm. Việc tiếp xúc trực tiếp, đặc biệt khi không có đồ bảo hộ, sẽ làm tăng nguy cơ truyền bệnh. Vì vậy, trong các tình huống chăm sóc, cấp cứu hay khi nghi ngờ có nguy cơ phơi nhiễm, hãy sử dụng găng tay, khẩu trang và các phương tiện bảo vệ cần thiết. Một điều quan trọng cần lưu ý: bệnh nhân viêm gan C không cần bị cách ly khỏi cộng đồng, bởi các biện pháp cách ly không có tác dụng ngăn chặn sự lây truyền loại virus này.
Đảm bảo an toàn trong truyền máu và y tế: Trước đây, viêm gan C thường lây truyền nhiều qua đường truyền máu. Tuy nhiên, nhờ áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ, nguy cơ này đã giảm đi rất nhiều. Hiện nay, tất cả những người hiến máu đều phải được sàng lọc HBsAg và HCV trước khi lấy máu. Nhờ đó, tỷ lệ mắc viêm gan sau truyền máu đã giảm mạnh, chỉ còn khoảng 1/100.000 đơn vị máu. Ngoài ra, bạn cũng nên hạn chế truyền máu khi không thực sự cần thiết, thay vào đó hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về những phương án điều trị thay thế an toàn hơn.
Cần đảm bảo được nguồn gốc của máu nhận vào
Chưa có vắc xin phòng ngừa HCV: Khác với viêm gan A và viêm gan B, hiện nay khoa học vẫn chưa phát triển được vắc xin phòng ngừa viêm gan C. Nguyên nhân là do HCV có đặc tính biến đổi bộ gen liên tục, khiến quá trình nghiên cứu và bào chế vắc xin gặp nhiều khó khăn. Điều này càng cho thấy việc tăng cường nhận thức, phòng ngừa và bảo vệ bản thân trước nguy cơ lây nhiễm là yếu tố then chốt để kiểm soát bệnh.
Xem thêm:
Kết luận
Tóm lại, qua bài viết này sẽ giúp bạn hiểu sâu về bệnh viêm gan C cấp tính, triệu chứng cũng như cách điều trị hiệu quả để bạn có thể tự tin hơn trong việc tầm soát bệnh sớm và hành động kịp thời. Viêm gan C không còn là bản án vô hình khi chúng ta có đủ kiến thức và chủ động tìm đến các giải pháp y tế tiên tiến.
Số lần xem: 9