Ung thư gan nguyên phát: Các yếu tố nguy cơ không ngờ tới

Ung thư gan nguyên phát hiện là loại ung thư phổ biến thứ 6 trên toàn cầu và đứng thứ 4 trong các nguyên nhân gây tử vong do ung thư. Số ca mắc bệnh không ngừng gia tăng, đặc biệt đáng lo ngại khi ngày càng nhiều người trẻ tuổi bị ảnh hưởng. Việc phát hiện sớm để can thiệp và điều trị hiệu quả vẫn đang là một thách thức lớn đối với ngành y tế hiện nay.

Ung thư gan nguyên phát là gì?

Ung thư gan nguyên phát là tình trạng các tế bào ung thư phát triển trực tiếp từ mô gan. Khác với trường hợp ung thư di căn khi tế bào ung thư bắt nguồn từ cơ quan khác như phổi, thận hay dạ dày rồi lan tới gan, ung thư gan nguyên phát xuất phát ngay trong gan và thường tiến triển âm thầm, khó phát hiện sớm.

Trong các dạng bệnh, ung thư biểu mô tế bào gan (Hepatocellular carcinoma – HCC) là loại phổ biến nhất, chiếm phần lớn số ca mắc. Bên cạnh đó, ung thư đường mật trong gan cũng là một dạng thường gặp khác. Ngoài ra, tuy hiếm hơn, vẫn có thể xuất hiện u nguyên bào gan (thường gặp ở trẻ em) hoặc u mạch máu ác tính.

Ung thư gan nguyên phát là gì

Triệu chứng của ung thư gan nguyên phát

Ở giai đoạn đầu, ung thư gan nguyên phát thường diễn tiến âm thầm, gần như không biểu hiện triệu chứng rõ ràng, khiến việc phát hiện sớm trở nên khó khăn. Chỉ khi bệnh đã tiến triển, các dấu hiệu mới bắt đầu xuất hiện – tuy nhiên, chúng dễ bị nhầm lẫn với nhiều bệnh lý khác về gan và tiêu hóa.

Những triệu chứng thường gặp của ung thư gan nguyên phát bao gồm:

• Khó chịu ở vùng bụng trên bên phải
• Bụng phình to
• Khối cứng ở phía dưới xương sườn bên phải
• Đau gần xương bả vai phải
• Vàng da và vàng mắt
• Dễ bầm tím hoặc dễ chảy máu hơn bình thường
• Dễ mệt mỏi
• Buồn nôn và nôn
• Chán ăn
• Sụt cân không rõ nguyên nhân
• Phân bạc màu hoặc trắng, nước tiểu sậm màu
• Sốt
• Xuất hiện tổn thương trên da hình dạng giống một con nhện.

Nguyên nhân gây ung thư gan nguyên phát

Hiện nay, y học vẫn chưa xác định được chính xác nguyên nhân gây ung thư gan nguyên phát. Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp đều xuất hiện ở những người đã có bệnh lý gan mạn tính kéo dài, đặc biệt là những người nhiễm virus viêm gan hoặc mắc xơ gan. Tình trạng tổn thương gan lặp đi lặp lại trong thời gian dài khiến tế bào gan biến đổi bất thường, dần dẫn đến ung thư.

Đối tượng có nguy cơ mắc ung thư gan nguyên phát?

Người nhiễm virus viêm gan B hoặc C: Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu. Virus viêm gan tấn công và làm tổn thương tế bào gan trong thời gian dài, có thể dẫn đến biến đổi ác tính. Bệnh có thể lây truyền qua đường máu hoặc quan hệ tình dục.

• Người bị xơ gan: Khi gan bị tổn thương mạn tính, các tế bào gan dần bị thay thế bằng mô sẹo, khiến chức năng gan suy giảm và làm tăng khả năng phát triển ung thư.
• Người mắc đái tháo đường tuýp 2: Là một yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ung thư gan.
• Người béo phì: Béo phì thường đi kèm với gan nhiễm mỡ không do rượu – một nguyên nhân phổ biến gây viêm gan mạn tính và có thể tiến triển thành ung thư.
• Người có yếu tố di truyền: Một số bệnh lý di truyền hiếm gặp như thiếu hụt alpha-1 antitrypsin, bệnh ứ sắt (hemochromatosis) hay bệnh Wilson (rối loạn chuyển hóa đồng).

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ung thư gan nguyên phát

Ung thư gan nguyên phát thường không xuất hiện ngẫu nhiên mà chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố nguy cơ khác nhau. Dưới đây là những yếu tố có thể làm tăng khả năng mắc bệnh mà bạn cần đặc biệt lưu ý:

• Tuổi tác:  Ung thư gan xuất hiện nhiều hơn ở người lớn tuổi.
• Chủng tộc: Một số nghiên cứu cho thấy ung thư gan ít phổ biến hơn ở người da trắng
• Uống rượu bia: Việc tiêu thụ rượu kéo dài trong nhiều năm gây tổn thương tế bào gan, dẫn đến xơ gan — nền tảng thuận lợi cho sự phát triển của ung thư gan.
• Thuốc lá: Hút thuốc lá có liên quan đến tăng nguy cơ ung thư gan, nguy cơ tăng theo số lượng thuốc lá hút mỗi ngày và thời gian mà người đó hút.
• Aflatoxin: Đây là chất độc sinh ra từ nấm mốc thường có trong ngũ cốc hoặc các loại hạt được bảo quản không đúng cách. Việc ăn phải thực phẩm chứa aflatoxin trong thời gian dài có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho gan và làm tăng nguy cơ ung thư.

Nguy cơ ung thư gan tăng cao khi sử dụng rượu bia nhiều

Phương pháp chẩn đoán và điều trị ung thư gan nguyên phát

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán ung thư gan nguyên phát

Để chẩn đoán ung thư gan, bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc khai thác bệnh sử và tiến hành một loạt các xét nghiệm cần thiết. Những yếu tố như tiền sử uống rượu lâu năm hoặc mắc viêm gan virus B, C cần được thông báo rõ ràng để giúp bác sĩ đánh giá chính xác nguy cơ mắc bệnh.

• Sinh thiết gan: Sinh thiết gan là phương pháp giúp xác định khối u trong gan là lành tính hay ác tính. Thủ thuật này thường được chỉ định khi các xét nghiệm hình ảnh hoặc xét nghiệm máu chưa thể đưa ra kết luận rõ ràng.
• Xét nghiệm chức năng gan: Những xét nghiệm này bao gồm đo men gan, bilirubin và protein trong máu. Kết quả giúp bác sĩ đánh giá mức độ hoạt động của gan, cũng như phát hiện những tổn thương hoặc rối loạn chức năng gan có thể liên quan đến ung thư.
• Xét nghiệm Alpha-fetoprotein (AFP): Alpha-fetoprotein là một loại protein được sản xuất bởi gan và túi ối trong giai đoạn bào thai, sau đó giảm dần khi trưởng thành. Nồng độ AFP tăng cao bất thường ở người lớn có thể là dấu hiệu cảnh báo ung thư gan, đặc biệt khi kết hợp với các kết quả hình ảnh học.
• Chẩn đoán hình ảnh: Các phương pháp như siêu âm bụng, chụp CT scan hoặc MRI cho phép bác sĩ quan sát chi tiết cấu trúc gan và các cơ quan lân cận. Thông qua hình ảnh, có thể xác định chính xác vị trí, kích thước khối u và đánh giá khả năng lan rộng (di căn) của tế bào ung thư.

Phân chia giai đoạn ung thư gan nguyên phát

Để lựa chọn được phương pháp điều trị phù hợp, cũng như đánh giá khả năng hồi phục và tiên lượng bệnh chính xác, các chuyên gia y học chia tiến triển của ung thư gan nguyên phát thành 4 giai đoạn chính, dựa trên đặc điểm của khối u và mức độ lan rộng trong cơ thể:

• Giai đoạn I: Khối u đơn độc, chỉ khu trú trong gan, chưa xâm lấn vào mạch máu, hạch bạch huyết hay các cơ quan khác.
• Giai đoạn II: Khối u có thể lớn hơn 2 cm và bắt đầu xâm lấn vào mạch máu, hoặc xuất hiện nhiều khối u nhỏ nhưng không có khối u nào vượt quá 5 cm. Ở giai đoạn này, bệnh vẫn chưa lan đến hạch bạch huyết hay các cơ quan khác.
• Giai đoạn III: Gan xuất hiện nhiều khối u, trong đó có ít nhất một khối u lớn hơn 5 cm, hoặc có khối u đã xâm nhập vào các nhánh lớn của tĩnh mạch cửa hay tĩnh mạch gan. Tuy nhiên, bệnh vẫn chưa di căn đến hạch bạch huyết hay cơ quan ngoài gan.
• Giai đoạn IV: Khối u hoặc các khối u đã lan rộng, xâm lấn đến hạch bạch huyết (giai đoạn IVA) hoặc di căn sang các cơ quan khác ngoài gan như phổi, xương (giai đoạn IVB). Đây là giai đoạn tiến triển nặng nhất, tiên lượng sống và khả năng điều trị gặp nhiều khó khăn.

Phương pháp điều trị ung thư gan nguyên phát

Ung thư gan nguyên phát thường diễn tiến âm thầm, hiếm khi được phát hiện ở giai đoạn sớm. Khi bệnh được chẩn đoán, khối u thường đã phát triển lớn hoặc di căn sang các cơ quan khác, khiến việc điều trị trở nên phức tạp hơn. Hiện nay, y học đã có nhiều phương pháp điều trị tiên tiến, giúp kiểm soát bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người mắc. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: kích thước và số lượng khối u trong gan, chức năng gan còn lại, mức độ xơ gan, cũng như tình trạng di căn. Dưới đây là các phương pháp điều trị đang được áp dụng phổ biến:

• Phẫu thuật cắt bỏ một phần gan: Đây là lựa chọn ưu tiên cho những bệnh nhân được phát hiện ở giai đoạn sớm, khi mô gan vẫn còn khỏe mạnh. Bác sĩ sẽ tiến hành cắt bỏ phần gan có chứa khối u, phần gan còn lại sẽ tự tái tạo và đảm nhiệm chức năng của toàn bộ cơ quan.
• Ghép gan: Ghép gan được xem là giải pháp triệt để hơn khi toàn bộ gan bị tổn thương. Gan bệnh nhân sẽ được thay thế bằng một gan khỏe mạnh từ người hiến tặng phù hợp. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ được thực hiện khi ung thư chưa lan rộng sang các cơ quan khác. Sau phẫu thuật, người bệnh cần sử dụng thuốc chống thải ghép để bảo vệ gan mới.
• Cắt đốt khối u: Phương pháp này sử dụng nhiệt, lạnh hoặc tiêm ethanol trực tiếp vào khối u để tiêu diệt tế bào ung thư. Cắt đốt thường được áp dụng khi người bệnh không đủ điều kiện thực hiện phẫu thuật hoặc ghép gan.
• Xạ trị: Xạ trị sử dụng các tia bức xạ năng lượng cao chiếu chính xác vào khối u, nhằm phá hủy tế bào ung thư và ngăn chặn chúng phát triển.
• Liệu pháp nhắm trúng đích: Liệu pháp này sử dụng các loại thuốc đặc chế có khả năng ngăn chặn sự phát triển và nguồn máu nuôi dưỡng khối u. Ưu điểm của phương pháp là chỉ tác động lên tế bào ung thư, hạn chế tổn hại đến tế bào lành. Tuy nhiên, người bệnh vẫn có thể gặp một số tác dụng phụ
• Hóa trị: Hóa trị dùng thuốc tiêu diệt tế bào ung thư thông qua đường tiêm truyền vào mạch máu. Phương pháp này được áp dụng khi các cách điều trị khác không còn hiệu quả. Do thuốc có thể ảnh hưởng đến cả tế bào khỏe mạnh, bệnh nhân thường gặp các tác dụng phụ.
• Liệu pháp miễn dịch: Đây là phương pháp mới, giúp kích hoạt và tăng cường khả năng tự nhận biết, tiêu diệt tế bào ung thư của hệ miễn dịch. Mặc dù mang lại hy vọng lớn cho người bệnh, liệu pháp miễn dịch vẫn có thể gây ra một số phản ứng phụ nghiêm trọng, đòi hỏi sự theo dõi chặt chẽ từ bác sĩ chuyên khoa.

Phương pháp phòng ngừa ung thư gan nguyên phát hiệu quả

Bạn có thể tham khảo các phương pháp dưới đây để có thể giảm nguy cơ mắc ung thư gan nguyên phát:

• Tiêm ngừa viêm gan siêu vi B
• Phòng ngừa viêm gan siêu vi C
• Quan hệ tình dục an toàn

Quan hệ tình dục an toàn là cách phòng bệnh ung thư gan

• Tránh sử dụng ma túy
• Hạn chế rượu
• Ngưng hút thuốc lá nếu có thể
• Giữ cân nặng khỏe mạnh, tránh thừa cân hoặc béo phì.

Xem thêm:

• Ung thư gan giai đoạn cuối: Triệu chứng, tiên lượng và biện pháp
• Ung thư biểu mô tế bào gan (HCC): Triệu chứng, chẩn đoán và hướng trị
• Ung thư gan giai đoạn 3: Độ nguy hiểm, điều trị và phòng ngừa

Kết luận

Ung thư gan nguyên phát thường tiến triển âm thầm, ít biểu hiện rõ ràng nên dễ bị bỏ qua nếu không được tầm soát định kỳ. Chính vì vậy, việc nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo và chủ động kiểm tra chức năng gan thường xuyên đóng vai trò vô cùng quan trọng, giúp phát hiện bệnh kịp thời, tăng hiệu quả điều trị và bảo vệ sức khỏe lâu dài.