7 nguyên nhân gan nhiễm mỡ bạn không ngờ tới

Tìm hiểu rõ nguyên nhân gan nhiễm mỡ không chỉ giúp chúng ta chủ động phòng ngừa bệnh từ sớm mà còn hỗ trợ kiểm soát và cải thiện sức khỏe lá gan hiệu quả hơn. Việc nhận biết những yếu tố làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ sẽ giúp người bệnh biết cách làm chậm quá trình tiến triển, đồng thời tránh xa các tác nhân có thể khiến tình trạng ngày càng trầm trọng hơn.

Bệnh gan nhiễm mỡ là gì?

Gan là cơ quan quan trọng đảm nhận nhiều chức năng sống còn, trong đó có chuyển hóa chất béo. Thông thường, trong gan luôn tồn tại một lượng mỡ nhất định để duy trì hoạt động bình thường. Tuy nhiên, khi lượng mỡ tích tụ quá nhiều chiếm trên 5% trọng lượng gan. Gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ, dẫn đến nhiều bệnh lý về gan nguy hiểm như viêm gan, xơ gan.

Gan nhiễm mỡ có mấy cấp độ?

Các chuyên gia y tế chia gan nhiễm mỡ thành 3 cấp độ tăng dần bao gồm:

• Độ 1 (nhẹ): Lượng mỡ tích tụ trong gan chưa nhiều và hầu như các triệu chứng chưa rõ ràng. Một số ít có thể gặp tình trạng mệt mỏi, đầy bụng, khó chịu vùng hạ sườn phải hoặc gan hơi to. Tuy nhiên, các dấu hiệu này rất mơ hồ và dễ bị bỏ qua.
• Độ 2 (trung bình): Khi bước sang độ 2, lượng mỡ trong gan đã tăng lên, gây ảnh hưởng rõ rệt đến chức năng gan. Người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng như mệt mỏi kéo dài, sụt cân không rõ nguyên nhân, chán ăn, đau tức vùng bụng hoặc cảm giác nặng nề khó chịu.
• Độ 3 (nặng): Đây là giai đoạn nghiêm trọng nhất. Gan bị tổn thương nặng nề, kèm theo nhiều triệu chứng điển hình như đau bụng dai dẳng, bụng chướng, vàng da, vàng mắt, dễ bầm tím hoặc chảy máu. Bệnh có thể dẫn đến xơ gan, suy giảm chức năng gan, rối loạn ý thức, teo cơ và tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Gan nhiễm mỡ có thể dẫn đến viêm gan và xơ gan

Nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ

Để kiểm soát và ngăn ngừa gan nhiễm mỡ, việc đầu tiên và quan trọng nhất chính là hiểu rõ nguyên nhân gây ra tình trạng này. Khi tìm được “thủ phạm” làm mỡ tích tụ trong gan, bạn mới có thể lựa chọn cách xử lý tận gốc và bảo vệ lá gan khỏe.

1. Béo phì

Béo phì từ lâu đã được coi là yếu tố hàng đầu dẫn đến gan nhiễm mỡ. Theo nghiên cứu được công bố trên NCBI – trang thông tin y học thuộc Thư viện Y học Quốc gia Hoa Kỳ, có tới 80 – 90% người trưởng thành bị béo phì mắc gan nhiễm mỡ, và ngay cả trẻ em thừa cân cũng đối diện nguy cơ này.

Đáng lưu ý, gan nhiễm mỡ không chỉ xảy ra ở những người có cân nặng vượt chuẩn. Ngay cả khi bạn không thừa cân, nếu vòng eo quá lớn (nam > 90 cm, nữ > 80 cm) thì vẫn được xem là béo phì vùng bụng. Vì vậy, duy trì vóc dáng cân đối không chỉ mang lại vẻ ngoài tự tin mà còn giúp bảo vệ sức khỏe gan.

2. Giảm cân quá mức

Thoạt nghe có vẻ mâu thuẫn, nhưng giảm cân quá nhanh cũng có thể khiến bạn bị gan nhiễm mỡ. Nguyên nhân đến từ hai cơ chế chính:

Khi cơ thể bị bỏ đói quá lâu, lượng đường trong máu giảm mạnh, buộc cơ thể phải huy động mỡ để tạo năng lượng. Quá trình này làm Acid béo tăng cao trong máu và tích tụ lại ở gan.
Chế độ ăn nghèo nàn, thiếu hụt protein, vitamin và khoáng chất cần thiết cho quá trình chuyển hóa chất béo. Khi đó, mỡ xấu không được xử lý mà tích lũy tại gan và nhiều cơ quan nội tạng khác.
Chính vì vậy, nếu muốn giảm cân an toàn, bạn nên có lộ trình khoa học, tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng. Tuyệt đối tránh các phương pháp giảm cân cấp tốc, nhịn ăn triệt để.

3. Thiếu chất dinh dưỡng

Gan nhiễm mỡ cũng thường gặp ở những người gầy gò, suy dinh dưỡng hoặc ăn uống không hợp lý. Khi cơ thể không được cung cấp đủ dưỡng chất, đặc biệt là các chất hỗ trợ chuyển hóa mỡ, lượng đường trong máu sẽ hạ thấp. Lúc này, cơ thể buộc phải phân giải mỡ để tạo năng lượng, dẫn đến dư thừa axit béo trong máu, vượt quá mức cho phép sẽ tích tụ ở gan gây ra gan nhiễm mỡ.

Người gầy hoặc thiếu dinh dưỡng không tránh khỏi nguy cơ gan nhiễm mỡ

4. Uống nhiều bia rượu

Uống nhiều bia, rượu là nguyên nhân tiếp theo dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ. Chất cồn trong rượu bia làm cản trở quá trình phân giải mỡ xấu, đồng thời thúc đẩy sự tích tụ mỡ thừa, khiến gan bị ứ đọng chất béo. Không chỉ vậy, việc uống rượu bia còn làm giảm hoặc ức chế hoạt động của các enzym có vai trò phân giải Lipoprotein trong máu. Kết quả là cơ thể rơi vào tình trạng rối loạn chuyển hóa lipid, dẫn đến gan nhiễm mỡ. Trường hợp gan nhiễm mỡ do rượu bia hoàn toàn có khả năng phục hồi nếu người bệnh ngừng sử dụng sớm sẽ dẫn tới viêm gan do rượu bia và xơ gan.

5. Mắc bệnh tiểu đường

Những người mắc tiểu đường type 2 là nhóm có nguy cơ cao bị gan nhiễm mỡ. Nguyên nhân đến từ sự rối loạn chuyển hóa chất béo trong cơ thể. Khi thiếu hụt insulin, glucose không thể đi vào tế bào để tạo năng lượng. Lúc này, cơ thể buộc phải bù đắp năng lượng bằng cách tăng cường phân giải Lipid dự trữ thành acid béo, đồng thời Carbohydrate trong gan cũng biến đổi thành acid béo tự do. Sự gia tăng acid béo trong máu và gan vượt quá khả năng xử lý của gan, dẫn đến tình trạng gan nhiễm mỡ.

6. Tăng mỡ máu

Khi mỡ trong máu tăng cao bất thường, gan phải hoạt động liên tục để chuyển hóa. Tuy nhiên, nếu lượng mỡ quá nhiều, gan sẽ bị quá tải và không thể xử lý kịp, dẫn đến việc mỡ thừa tích tụ trong tế bào gan.
Theo các nghiên cứu, cứ sau mỗi 2 phút, toàn bộ lượng máu trong cơ thể lại đi qua gan một lần. Điều này lý giải vì sao tăng mỡ máu gần như chắc chắn kéo theo nguy cơ gan nhiễm mỡ.

7. Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc điều trị bệnh mạn tính có thể gây ảnh hưởng đến chức năng gan. Chẳng hạn như Methotrexate, Tamoxifen, Amiodarone và Axit Valproic. Những loại thuốc này có thể gây ra tác dụng phụ làm ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp Protein và chuyển hóa của Lipoprotein cũng là nguyên nhân bị gan nhiễm mỡ.
Ngoài những nguyên nhân phổ biến trên, còn nhiều yếu tố khác có thể góp phần làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ, chẳng hạn như: Tiền sử gia đình từng mắc bệnh, hội chứng buồng trứng đa nang, phụ nữ mang thai, hay một số bệnh lý viêm gan mạn tính (như viêm gan C).

Triệu chứng nhận biết gan nhiễm mỡ

Ở giai đoạn đầu, gan nhiễm mỡ thường không xuất hiện những triệu chứng rõ rết. Các triệu chứng thường xuất hiện ở giai đoạn trung và và nặng với một số biểu hiện như sau:
Mệt mỏi, cảm thấy đau ở phía trên bên phải của bụng, nơi có gan

• Sụt cân
• Bụng chướng to (cổ trướng)
• Các mạch máu giãn nở bên dưới da
• Nam giới có thể có triệu chứng ngực to hơn bình thường
• Lòng bàn tay đỏ
• Da và mắt có màu vàng
• Buồn nôn, sụt cân hoặc chán ăn
• Mệt mỏi hoặc rối loạn tâm thần

Một số người nhận biết dấu hiệu của gan nhiễm mỡ từ sớm bởi biểu hiện mệt mỏi, chán ăn…

Chế độ dinh dưỡng cho người bị gan nhiễm mỡ

Khi lượng mỡ tích tụ quá nhiều trong gan, cơ quan này sẽ dần bị tổn thương và suy giảm chức năng. Một trong những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả nhất để hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ chính là xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học và lành mạnh. Người bệnh nên ưu tiên chế độ ăn ít chất béo xấu, giàu carbohydrate phức, chất xơ và protein vừa đủ. Điều này không chỉ giúp gan hoạt động tốt hơn mà còn hạn chế được các biến chứng nguy hiểm.

Thực phẩm hỗ trợ điều trị bệnh gan nhiễm mỡ

Một trong những mô hình ăn uống được khuyến nghị cho bệnh nhân gan nhiễm mỡ là chế độ ăn Địa Trung Hải. Dù không được thiết kế riêng cho bệnh lý này, nhưng chế độ ăn này lại giàu chất béo lành mạnh, chất chống oxy hóa và carbohydrate phức. Những thực phẩm nên có mặt thường xuyên trong thực đơn gồm: Cá và hải sản, trái cây, các loại ngũ cốc, quả hạch, dầu ô liu, rau, quả bơ, cây họ đậu…
Ngoài ra, các nghiên cứu cho thấy người bị gan nhiễm mỡ thường gặp tình trạng kháng insulin nghĩa là cơ thể sản xuất insulin nhưng không thể sử dụng hiệu quả. Khi đó, glucose tích tụ trong máu và gan buộc phải chuyển hóa thành chất béo. Việc bổ sung chất béo lành mạnh sẽ giúp cơ thể sử dụng insulin tốt hơn.

Một số nhóm chất béo cần thiết:

• Axit béo Omega-3: có trong cá, dầu cá, hạt lanh, dầu hạt lanh, quả óc chó, rau lá xanh.
• Chất béo không bão hòa đơn: có nhiều trong dầu ô liu, quả bơ, các loại hạt.

Thực phẩm gan nhiễm mỡ cần tránh

• Cần hạn chế những loại thực phẩm chứa chất béo bão hòa như mỡ động vật, nội tạng, da gà, phô mai béo, sữa nguyên kem, thịt đỏ.
• Đồ chiên rán, đồ nướng nhiều dầu mỡ: đặc biệt là những loại dùng dầu cọ hoặc dầu dừa với hàm lượng chất béo bão hòa cao.
• Thực phẩm nhiều đường: bánh kẹo ngọt, nước ngọt có gas, si-rô ngô chứa fructose… vì chúng dễ làm tăng tích tụ mỡ trong gan.

Hạn chế ăn các đồ chiên, nướng nếu không muốn bị gan nhiễm mỡ

Xem thêm:

• 6 dấu hiệu cảnh báo bạn bị gan nhiễm mỡ
• Gan nhiễm mỡ có nguy hiểm không? 5 biến chứng cần biết

Kết luận

Gan nhiễm mỡ hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu chúng ta chủ động chăm sóc sức khỏe ngay từ hôm nay. Chỉ cần duy trì chế độ ăn uống hợp lý, nghỉ ngơi đầy đủ và lối sống khoa học, bạn đã có thể giảm đáng kể nguy cơ hình thành mỡ trong gan và bảo vệ lá gan luôn khỏe mạnh.